Herinneringen aan Mandela
‘Dag van Mandela’s vrijlating is een dag van verzoening’ kopte NRC Handelsblad op 12 februari 1990. De dag ervoor, op 11 februari, liep ANC-leider Nelson Mandela na 27 jaar gevangenschap de vrijheid tegemoet.
‘De dag van Mandela’s vrijlating lijkt voor Zuid-Afrika een dag van bevrijding te zijn,’ staat in hetzelfde artikel van NRC, een paar alinea’s verderop. ‘Een dag van verzoening en verbroedering tussen mensen die elkaar tot voor kort nog als vijanden bekeken, Zuid-Afrikanen die elkaar bestreden, haatten en vertrapten. Deze dag is een mijlpaal in Zuid-Afrika’s geschiedenis: voor het eerst reiken zwarten en blanken elkaar de hand, voor het eerst erkent de blanke minderheid dat de zwarte meerderheid deel moet worden van het politieke proces.’
Nelson Mandela is niet meer. En de droom die Mandela meenam vanuit de gevangenis is ruim 23 jaar na zijn vrijlating, 19 jaar na de verkiezingen, in sommige opzichten wellicht niet meer zo rooskleurig als op die euforische februaridag in 1990. Dat wil zeggen, er zijn nog voldoende problemen in Zuid-Afrika. Maar Mandela kon natuurlijk ook niet in zijn eentje heel het land, met zijn zo verschrikkelijk complexe geschiedenis, opnieuw opbouwen.
Hij richtte zich daarom vooral op verzoening, op het dichter bij elkaar brengen van blank, zwart en kleurling. Op dat vlak valt zijn rol dan ook nauwelijks te overschatten. Want huidskleur speelt zeker nog altijd een grote rol in bijna elk aspect van het Zuid-Afrikaanse leven, maar Zuid-Afrika is wel degelijk een samenleving geworden waar blank en zwart een stuk harmonieuzer met elkaar omgaan dan twintig jaar geleden, een land waar blank en zwart elkaar in ieder geval (normaal gesproken) niet meer gewelddadig naar het leven staan.
‘There will be life after Mandela’
Het is nu aan de volgende generaties om de hervormingen voort te zetten, uit te bouwen, om de erfenis van Mandela levend te houden. Pessimisten zeggen dat die volgende generaties daarin momenteel hopeloos falen. Maar zoiets kost tijd uiteraard. Waar heel veel kapot is gemaakt, kost het heel veel tijd en energie om de boel weer te repareren. En hoe dan ook, het lijdt geen twijfel dat Zuid-Afrika er vele malen slechter voor had gestaan als Mandela er niet was geweest. ‘Hij legde een gedegen fundament waarop wij nu voort kunnen bouwen,’ zeggen veel Zuid-Afrikanen.
En dat is het optimisme waarvan Mandela zelf zo hield. Hij richtte zich graag op op het positieve. Zijn formule voor vergeving:
It is not easy to remain bitter if one is busy with constuctive things.
Het is te hopen dat Zuid-Afrika zich ook na Mandela’s dood blijft richten op constructieve zaken. Dat het land zijn optimisme in leven houdt. Mandela zelf had daarin vertrouwen. Hij maakte zichzelf nooit groter dan strikt noodzakelijk – één van zijn grote krachten. Zo zei hij ooit:
There will be life after Mandela.
En hoe hij herinnerd wilde worden? Daar ging hij niet over, vond Mandela zelf:
It would be very egotistical of me to say how I would like to be remembered. I’d leave that entirely to South Africans.
In ieder geval zal hij worden herinnerd in een ongekend aantal interessante documentaires, oude Journaal-beelden en artikelen.
Een heel bescheiden selectie:
Blogs De Buitenlandredactie
Een aantal artikelen en blogs die eerder over Mandela op De Buitenlandredactie verscheen (de meest recente bovenaan):
Becoming Nelson Mandela
Mandela zelf aan het woord in de rubriek ‘Radio Diaries’ van National Public Radio:
NOS Journaal 30-04-1994
Een reportage van de NOS over de parlementsverkiezingen in Zuid-Afrika in 1994, die Nelson Mandela en zijn partij African National Congress (ANC) met een verpletterende meerderheid won. Vanaf 02:49.
De magie van Mandela
Een documentaire van de VARA uit 2011, waarin Astrid Joosten in gesprek gaat met met onder anderen oud-voetballer Ruud Gullit, oud-premier Wim Kok en oud-burgemeester Ed van Thijn. Ook reisde ze voor deze film af naar Zuid-Afrika.
Meer
