Een liefde voor holle clichés

Zuid-Afrikanen zijn dol op oneliners. En die kunnen vaak niet clichématig genoeg zijn. Ik heb ondertussen een aardige schare Zuid-Afrikaanse Facebookvrienden verzameld. En dus vliegen de semi-catchy quote’s en Dalai Lama-achtige tegeltjeswijsheden mij dagelijks digitaal om de oren. Zomaar wat voorbeelden (van één dag) uit de enorme stapel:

• ‘Don’t just dream the dream, eat it, walk it, talk it and be about it…’
• ‘There is no need for temples, no need for complicated philosophies. My brain and my heart are my temples; my philosophy is kindness’ (daadwerkelijk gejat van de Dalai Lama)
• ‘You are going to work on your goals, or someone else already has. What is your choice?’

En dat zijn dus mijn vrienden. Het zijn geen opmerkingen gericht aan een specifieke ander, gewoon wat ‘overpeinzingen’ die kennelijk met de wereld moeten worden gedeeld. En zo komt er praktisch elk uur wel een nieuwe ‘wijsheid’ voorbij.

Niet iedereen is Nelson Mandela
Ik vraag me af waar die voorliefde voor clichés bij Zuid-Afrikanen vandaan komt. Net als de ongekende populariteit van zelfhulpboeken en pseudo-psychologische ondersteuningswerkjes overigens, die hier in de boekhandels als warme broodjes over de toonbank vliegen.

Het zal ongetwijfeld deels te maken hebben met het belang van spiritualiteit in het land. Dat vertaalt zich in de zichzelf nogal tegensprekende gedachte dat alles zowel voorbestemd als maakbaar is (dat laatste indien je maar genoeg bidt).

Een ander deel van de verklaring ligt misschien in het feit dat de strijd tegen apartheid was vergeven van legendarische uitspraken en oneliners. Dat waren geen clichés natuurlijk. Maar niet iedereen is Nelson Mandela. En dus verworden pogingen tot kopiëring al snel tot clichés.

Clichés ook verankerd in officiële beleidsvoorstellen
Op zich is er natuurlijk niets mis met een wat loze kreten op internet. Maar het problematische is dat de liefde voor holle clichés zo diep ligt verankerd in de Zuid-Afrikaanse samenleving, dat het er ook van wemelt in officiële en serieus bedoelde plannen en beleidsvoorstellen.

Zo staat er in het plan van aanpak van het National Development Programme (NDP), de commissie die tot doel heeft armoede, ongelijkheid en werkloosheid in Zuid-Afrika terug te dringen:

‘In the new story [het plan van aanpak] every citizen is concerned about the wellbeing of all other citizens, and the development of South Africa means the development of each and every one of us who lives here.’

Prachtige natuurlijk, zonder meer, maar de vraag is wel: hoe dan? Geen concreet woord daarover. Goede, zij het wat naïeve ideeën, maar geen idee hoe die in praktijk zouden moeten worden gebracht. En gaat het daar niet om?

Geen praktische toepassing
Of wat te denken van deze passage:

‘Given the country’s history of lacking confidence, the government needs to provide the catalyst for the virtuous cycle to begin… Removing the obstacles to faster economic growth, increasing the pace of investment in infrastructure improving service delivery and building confidence would provide the impetus for the private sector to invest and to take a long-term perspective when it invests.’

Wederom geen hint naar een praktische toepassing. De NDP mag zich dan tot doel stellen in 2030 alle armoede te hebben uitgeroeid en de werkloosheid van 30 tot 6 procent te hebben teruggebracht, sinds het ANC aan de macht kwam in 1994 zag de rijkste tien procent zijn aandeel in het BNP alleen maar stijgen, van maar liefst 53,9 naar 58,1 procent, en zag de armste 50 procent (!) zijn aandeel in datzelfde BNP dalen van toch al niet meer dan 8,4 procent in 1993 tot een nog schameler 7,8 procent.

Het is het ultieme bewijs dat mooie woorden alleen niet genoeg zijn.