“Hoe word ik correspondent?” Deze vraag heeft je hopelijk naar De Buitenlandredactie gebracht.
Het is dezelfde vraag die ik mijzelf stelde in de zomer van 2011. Ik werkte net een klein jaar bij NRC Handelsblad. Daar belde en emailde ik dagelijks met correspondenten als Bram Vermeulen in Zuid-Afrika (later Turkije), Thomas Erdbrink (Iran) en Koert Lindijer (Kenia). Iedere werkdag transporteerde me van de redactie in het grijze Rotterdam Alexanderpolder naar Johannesburg, Teheran, Cairo, Washington, Beijing, Londen of Moskou.
Vanachter mijn laptop had ik maanden hiervoor al gezien hoe onopvallende demonstraties in de Arabische wereld veranderden in een golf die dictators omverwierpen. Hoe begin 2011 kamelendrijvers het Tahrir-plein in Cairo bestormden, Moammar Ghaddafi werd vermoord door militieleden en Syrië verzandde in een bloedige burgeroorlog en humanitaire ramp. Ik zag het live gebeuren. Via de korrelige beelden van burgerjournalisten op Twitter, in Facebook-posts van activisten en verschrikkelijke video’s op YouTube en LiveLeak. Elke week schreef ik mee aan liveblogs, publiceerde ik nieuwsartikelen en lange analyses over wat er op honderden kilometers afstand afspeelde.
Voor zoveel van ons, werd 2011 een bepalend jaar. Want er was niet alleen een storm die door de Arabische wereld. Er was ook een kernramp in Fukushima; overstromingen in Brazilie; de opkomst van de Occupy-beweging; en een uit de hand lopende financiële crisis in Griekenland en de rest van Europa. Terwijl ik dit allemaal begrijpelijk moest maken voor de lezer, probeerde ik dit ook voor mijzelf. Meer en meer realiseerde ik me dat ik dat niet vanachter mijn laptop wilde doen, maar ter plekke. Als correspondent.
Er bestaat geen afstudeerrichting: correspondent
Maar ja: “hoe word ik correspondent?”. Het kwartje viel tijdens een gesprek met Bram Vermeulen aan de bar van Nieuwspoort. Hij gaf er een lezing tijdens de Nacht van de Journalistiek. Bram vertelde me over zijn start als correspondent. Hoe hij in Afrika eerst vooral met zijn toekomstige collega’s was gaan praten, ze bevriende en zo vanzelf het vak inrolde. Althans, zo herinner ik me die avond nog achteraf. Naast ge-netwerkt, werd er die avond in Den Haag ook veel geproost.
Ik liet me door Bram inspireren. Ik besloot ook met correspondenten te gaan praten over het vak. Alleen bedacht ik me: ‘als ik rondloop met de vraag hoe je correspondent kan worden, ben ik vast niet de enige’. Daarom besloot ik De Buitenlandredactie op te richten. In Nederland heb je geen opleiding of afstudeerrichting ‘Buitenlandjournalistiek’ of ‘Master Correspondent’. Wie meer wil weten van het correspondentschap is aangewezen op eigen onderzoek in krantenarchieven, de boeken van correspondenten en hier en daar een interview op televisie over het vak.
Daarom lanceerde ik in 2012 mijn eigen platform waar ik alle kennis over het vak en over de Nederlandse (en buitenlandse) correspondent verzamelde; De Buitenlandredactie. Zodat iedereen met dezelfde ambities zich kon voorbereiden op die stap naar het buitenland.
Breed gedeelde ambities
Ik had het geluk dat ik niet alleen was in mijn missie om die prangende vraag van ‘hoe word ik correspondent?’ te beantwoorden. Inspirerende mensen als Saskia Houttuin (nu correspondent Afrika voor RTL Nieuws), Joost Scheffers (nu correspondent in Egypte), Jenne Jan Holtland (nu correspondent Centraal & Oost-Europa voor De Volkskrant), Marjolein Koster (nu Balkan-correspondent) en meer dan honderd anderen deelden mijn ambitie om naar het buitenland te gaan.
En ze geloofden ook in de missie van De Buitenlandredactie. Om al die kennis, en de verschillende antwoorden op die o-zo prangende vraag, te delen met iedereen die wilde proeven van het correspondentschap.
Groeien in het buitenland
De Buitenlandredactie opende voor mij de deuren naar mijn eigen correspondentschap. Het gaf mij de kennis, vaardigheden en het vertrouwen om in 2014 naar Amerika te vertrekken en daar correspondent te zijn voor Nederlandse en buitenlandse media. Vijf jaar later verscheen mijn eerste boek, Generatie Columbine, over de impact van school shootings op Amerika.
Het correspondentschap liet mij als journalist groeien. Het opende na afloop deuren naar nieuwe soorten klussen, zoals podcasts en documentaires maken. Hoe je correspondentschap ook verloopt, vertelde Thomas Erdbrink mij ooit, die ervaring is goud waard. En hij had gelijk.
Als freelance journalist in het buitenland kwam ik ook in aanraking met de kanten van het correspondentschap die ik met De Buitenlandredactie al probeerde te belichten, bespreekbaar te maken en te verbeteren. De kwetsbare positie van freelancers en de onnodige onderlinge rivaliteit die het kan veroorzaken. Het gebrek aan institutionele kennis voor deze groeiende groep journalisten in het buitenland. De framing en tunnelvisie bij de nieuwsselectie. En het gemis van een diversere journalistiek, die zowel journalisten als redacties verder laten kijken en onderzoeken dan de eigen belevingswereld.
Een nieuwe missie
Door mijn correspondentschap kwam De Buitenlandredactie stil te liggen. Toch ontving ik in nog maandelijks mails van studenten journalistiek die wilden weten: ‘hoe word ik correspondent?’.
Omdat anno 2021 die vraag nog steeds leeft, besloot ik De Buitenlandredactie nieuw leven in te blazen met een nieuwe generatie correspondenten. Met onze ervaringen in het buitenland op zak, zijn we beter dan ooit toegerust om inzicht te geven in dit bijzondere vakgebied, de positie van de freelancer in het buitenland te versterken en ons hard te maken voor een betere en moderne buitenlandjournalistiek.
De Buitenlandredactie is meer dan een website. De site is hopelijk voor studenten Journalistiek en startende journalisten de eerste plek waar ze terechtkomen met vragen over het correspondentschap. Je kunt hier tientallen interviews lezen met (voormalige) correspondenten over het vak, hoe zij erin rolden en waarin zij tips geven om zelf naar het buitenland te vertrekken.
Onze tweewekelijkse nieuwsbrief ‘Standplaats Verweggistan’ gaat dieper in op de vragen van (aanstaande) correspondenten over het vak. Moeten ze ook beginnen met een podcast of nieuwsbrief? Hoe beveilig je jezelf digitaal en fysiek in een conflictgebied. Of ‘hoe krijg ik meer aandacht voor mijn standplaats en regio?’.
In de loop van 2021 voegen we how-to-gidsen, ebooks, podcasts, trainingen en workshops toe aan het platform van De Buitenlandredactie. We hopen daarmee de vraag ‘hoe word ik correspondent?’ te kunnen beantwoorden. Maar ook ‘hoe word ik een betere correspondent?’ – en ‘redactie?’
De Buitenlandredactie wil ambitieuze en talentvolle (freelance) journalisten helpen het beste uit hun correspondentschap te halen. Net zoals het voor mij heeft gedaan.
Hans Klis
Oprichter en hoofdredacteur van De Buitenlandredactie.
