Vanuit Zuid-Afrika overdenkt Trouw-correspondent Niels Posthumus thema’s als corruptie, discriminatie en de erfenis van de apartheid. En vooral hoe daarmee wordt omgegaan in de journalistiek.
Een vriendin ligt tegenover mij op mijn witte, katoenen bank – haar huidskleur contrasteert scherp. We hebben elkaar twee weken eerder ontmoet. Het klikte meteen, we gingen een paar keer uit eten en deze avond zouden we samen een filmpje kijken bij mij thuis. In plaats daarvan praten we echter al sinds haar komst over politiek. Zo gaat het vaak in Zuid-Afrika.
‘Je herkent me?’ vraagt de bewaker voor mijn parkeergarage in Johannesburg ongelovig als ik hem heb begroet en heb gevraagd waar hij de afgelopen dagen was. De parkeerwachter toont zijn breedste grijns, terwijl hij voorzichtig door het zij-raampje van mijn auto gluurt. ‘Ik was een paar dagen vrij,’ zegt hij. ‘Maar je herkent me dus?’
Het kan moeilijk iemand zijn ontgaan: vorige week schoot de beroemdste Zuid-Afrikaanse sporter zijn vriendin dood. Oscar Pistorius zegt dat hij haar aanzag voor een inbreker. Een twijfelachtig verhaal. En zelfs als het waar is, dan blijft de vraag: wat doet een topsporter met een 9mm-pistool in zijn slaapkamer?
Het voetbaltoernooi om de Afrika Cup zit er op. Nigeria was de beste en won. Nou ja, de minst slechte zullen velen zeggen, want het spelniveau was erbarmelijk. Om over het niveau van de scheidsrechters nog maar te zwijgen.
Er is de laatste tijd nogal wat ophef in Zuid-Afrika over een relatief nieuwe krant: The New Age. Het blaadje is praktisch op elke hoek van de straat op te pikken. Officieel voor 3,5 Rand (30 eurocent), maar feitelijk meestal voor niets. Zo lag het gratis mee te nemen op de balie van mijn hotel in Durban vorige week.
‘Hoe reageer jij normaal gesproken als een gesprek een racistische wending neemt?’ vraagt Carlos als we om acht uur ’s ochtends in de auto naar Durban zitten. We zijn die ochtend opgestaan in Rustenburg. Carlos is een bevriende voetbalverslaggever met wie ik door Zuid-Afrika reis tijdens de Afrika Cup.
Sinds ik twee maanden geleden aankwam in Zuid-Afrika heb ik geen krant kunnen openslaan of er stond wel een artikel in over de (vermeende) corruptie van Jacob Zuma. Waar moord en doodslag de talk of the day was toen ik hier in 2008 woonde, is de corruptie van de president dit vandaag de dag. Op zich een vooruitgang, dat durf ik best te beweren, maar nog niet echt een stap vooruit met zevenmijlslaarzen.
Ik werkte vijf jaar geleden voor de Zuid-Afrikaanse krant The Star. Voor die krant maakte ik destijds een reportage over een mijnhostel. Het was de tijd van xenofobisch geweld en in de mijnhostels leefden veel immigranten. Na veel zeuren en paaien stond de mijneigenaar toe dat fotograaf Boxer Ngwenya en ik een dagje in het hostel mochten rondkijken.
Ik heb nooit veel op gehad met de termen ‘ontwikkelingsland’ en ‘ontwikkelde landen’. In de eerste plaats omdat de laatste term impliceert dat wij in het Westen ‘er zo ongeveer wel zijn’ – wat dat ook precies mag betekenen. En ten tweede omdat de term ‘ontwikkelingsland’ op zijn beurt stelt dat landen in bijvoorbeeld Afrika zich richting ‘onze staat van zijn’ dienen te ontwikkelen – het impliceert een soort inferioriteit, wij bepalen kennelijk wie zich waar naartoe ontwikkelt en wanneer dat proces is afgerond. Dit is ook terug te zien in de termen ‘eerste wereld’, ‘tweede wereld’ en ‘derde wereld’.
Als je als correspondent begint, zoals ik een paar weken geleden in Zuid-Afrika, dan hoop je dat de zaken in het begin een beetje meezitten. Ik had alle randvoorwaarden daarvoor geschapen: al een huis in Johannesburg bij aankomst, twee weken de tijd om alle opstartperikelen af te handelen en de wetenschap dat de belangrijke ANC Conferentie, half december, direct een prachtige aanleiding zou zijn voor mijn eerste verhalen.
