Verkiezingen 2014: zwart en blank slaan handen ineen

De nieuwe Zuid-Afrikaanse partij Agang van voormalig Wereldbankbestuurder Ramphela Mamphele bestond nog geen jaar, en is nu alweer ter ziele. Of in ieder geval: zij gaat op in de al langer bestaande, grootste oppositiepartij DA (Democtatic Alliance).

Dat is interessant om verschillende redenen. Ten eerste geeft het maar weer aan hoe moeilijk het in Zuid-Afrika is om een nieuwe partij te starten. In een land waar internet nog lang niet iedereen bereikt en waar verkiezingen vooral worden gewonnen door campagne voeren op straat – in de wijken, de townships – gaat het erom een zeer uitgebreid campagnenetwerk te hebben. Dat is nauwelijks op te zetten in een jaar. Dat zal de les zijn geweest die Mamphele het afgelopen jaar heeft geleerd.

Ten tweede is al langer duidelijk dat de DA af wil van zijn ‘blanke imago’. De partij wordt door regeringspartij ANC vaak weggezet als ‘apartheidspartij’. Veel zwarte kiezers piekeren er niet over om op de DA te stemmen, omdat zij het idee hebben dat die partij er vooral voor de blanke minderheid is. Partijleider Helen Zille was dus al enige tijd nadrukkelijk op zoek naar een ‘zwart gezicht’ voor haar partij.

Ten derde hoopten beide nu gefuseerde partijen vooral stemmen van het ANC af te snoepen, om er voor te zorgden dat het ANC voor het eerst sinds de eerste algemene verkiezingen in 1994 geen meerderheid zou krijgen en dus niet in zijn eentje de regering zou kunnen vormen. Maar het leek er de laatste tijd op dat Agang en DA in dezelfde vijver aan het vissen waren en elkaar meer stemmen zouden afsnoepen dan het ANC, iets wat de oppositie uiteindelijk alleen maar verder zou verzwakken – want verdelen.

Ramphele tijdens haar eerste persconferentie als presidentskandidaat van de DA:

Historisch interessante samenwerking
Al met al dus een logische keuze om samen verder te gaan. Iedereen heeft nu wat zij wil. Zille heeft haar zwarte presidentskandidaat, Mamphele heeft haar campagnenetwerk, samen zullen ze als één partij sterker staan in het parlement dan als twee afzonderlijke fracties.

Maar toch blijft het wel een risico. De voordelen kunnen ook als een boemerang terug komen vliegen. De vraag is namelijk of zwarte kiezers die Mamphele hoog in het vaandel hadden nu nog wel op haar zullen stemmen, nu Mamphele zich heeft uitgeleverd aan een ‘bij uitstek blanke partij’.

En het is ook maar de vraag of het ANC zich opeens laat weerhouden de DA weg te zetten als apartheidspartij, slechts omdat er zo meteen een zwart hoofd op de verkiezingsposter prijkt – waarschijnlijk een blank én een zwart hoofd overigens, want de blanke achterban dient uiteraard niet geheel te worden verwaarloosd.

Toch is het historisch gezien wel een interessant combinatie, de hoofden van Mamphele en Zille op één verkiezingsposter. Want zij hebben een historische band. Mamphele was de ex-geliefde van Steve Biko, de populairste anti-apartheidsstrijder van Zuid-Afrika na Mandela, de oprichter van de Black Conciousness Movement. Steve Biko werd tijdens de apartheid doodgemarteld in een politiecel. En wie was de journalist die deze moord aan het licht bracht? Inderdaad, Helen Zille.

Of zwarte kiezers het nu blijven geloven of niet, het ANC-argument dat de DA een apartheidspartij is, zal met de hoofden van én Mamphele én Zille op de verkiezingsposter wel degelijk fragieler zijn dan ooit.