Van gidsland tot xenofobie achter de dijken

Kerstin Schweighöfer is correspondent voor onder andere Deutschlandfunk, ARD en Focus. Daarnaast is ze woordvoerder van de Buitenlandse Persvereniging in Nederland. De francofiele Zuid-Duitse wilde graag correspondent in Parijs worden, maar de liefde voerde haar in 1990 naar Nederland: “Ik belandde niet onder la tour Eiffel, maar achter de dijken.” Over haar leven in Nederland schreef ze het boek Auf Heineken könn wir uns eineken. Sinds haar eerste grote nieuwsgebeurtenis, de Bijlmerramp, heeft ze Nederland flink zien veranderen.

Nederland gidsland
“In de jaren ‘90 was Nederland nog een gidsland. Men was hier onorthodox en durfde nieuwe wegen in te slaan op het gebied van drugsbeleid, abortus en prostitutie. Die thema’s vormden zo’n beetje het pallet van de buitenlandse verslaggever in die tijd. Naast voetbal, tulpen, de koningin, Rembrandt en Van Gogh natuurlijk.”

“Vandaag de dag is Nederland veel minder een voorbeeld op het gebied van maatschappelijke oplossingen. Eigenlijk worden jullie van alle kanten ingehaald: jullie drugsbeleid is al lang niet meer zo vooruitstrevend en ook wat euthanasie betreft zijn andere landen inmiddels verder. In Duitsland is euthanasie overigens nog steeds taboe, vanwege het nazi-verleden.”
[pullquote align=”right”]”Sinds Pim Fortuyn is het beeld van Nederland echt anders geworden.”[/pullquote]
Populisme achter de dijken
“Sinds Pim Fortuyn is het beeld van Nederland echt anders geworden. Nu heb je discussies over immigratie en populisme. Ook daarin is Nederland op een vreemde manier gidsland: jullie worstelen inmiddels al jaren met dit soort vraagstukken. Met de moord op Theo van Gogh heeft Nederland ruim tien jaar geleden al een eigen ‘Charlie Hebdo’ doorgemaakt. Wel vonden mijn collega-correspondenten en ik het opvallend hoe lang Geert Wilders in de Nederlandse media vrij spel kreeg. In Duitsland proberen de media dit soort personen veel meer de wind uit de zeilen te nemen. Strookt wat iemand beweert wel met de cijfers?”

“Xenofobie is onderdeel geworden van het Nederlandse imago. Regelmatig vragen redacties me wat er in vredesnaam aan de hand is in dat open en tolerante Nederland. Toch heeft jullie imago – wonderbaarlijk genoeg – niet echt deuken opgelopen. Als tegenwicht hebben jullie natuurlijk ook Máxima. Daar zijn de Duitsers dol op!”

Gründlichkeit, Fleiss und Disziplin
“In de jaren negentig dachten Nederlanders nog overwegend negatief over Duitsland. Vanaf pakweg 2005 is Duitsland echter steeds hipper geworden. Ineens vindt men Duitse eigenschappen als Gründlichkeit, Fleiss und Disziplin helemaal te gek.”
[pullquote align=”right”]”Wie zijn wij eigenlijk? Waarvoor staan we?”[/pullquote]
“Er zijn verschillende redenen voor deze ‘wundersame Wandlung’, zoals ik het graag noem. Één ervan is dat Nederland door de moorden op Pim Fortuyn en Theo van Gogh gedwongen werd over zichzelf na te denken. Wie zijn wij eigenlijk? Waarvoor staan we? Als je jezelf anders gaat bekijken, ga je ook de buitenwereld in een ander licht zien.”

De Nederlander: tolerant en bot
“Toen de Amsterdamse grachtengordel 400 jaar bestond, heb ik een radio-uitzending gemaakt over de Nederlandse identiteit. Heel veel karakteristieken die vandaag de dag ‘typisch Nederlands’ zijn, blijken te herleiden naar de 17e eeuw.”

[pullquote align=”right”]”Nederlanders staan ook internationaal bekend om hun directe en botte karakter.”[/pullquote]

“Neem bijvoorbeeld jullie tolerantie, die is geworteld in jullie pragmatische handelsmentaliteit. In de Gouden Eeuw had men maar één doel voor ogen: handel drijven en geld verdienen. Volksopstanden konden ze daarbij niet gebruiken. Ook het katholicisme werd daarom gedoogd, zij het weggestopt in schuilkerken. Niet uit altruïsme, maar om het handelsklimaat te waarborgen.”

“Nederlanders staan ook internationaal bekend om hun directe en botte karakter. Ook hiervoor is een historische verklaring: het Nederlandse volk stichtte ruim vier eeuwen geleden een republiek, en stak daarmee zijn middelvinger op naar de absolute monarchieën van Europa. Doordat jullie pas 200 jaar later een koninkrijk werden, hebben de hoofse manieren zich hier nooit zo sterk kunnen ontwikkelen als in bijvoorbeeld Frankrijk en Engeland.”

Land van praatjesmakers en woordvoerders
“Omdat Nederlanders zo open zijn, is het hier een paradijs voor radioverslaggevers. De Nederlander heeft overal wel een mening over, dus je hoeft niet lang te zoeken om de mening van de man op straat te weten te komen.”

“De Nederlandse samenleving is bovendien heel plat. Laatst hadden we een lunchbijeenkomst in Den Haag met premier Rutte. Die komt dan gewoon binnen gewandeld, zonder poespas. Minder fijn is dat in Nederland een cultuur van woordvoerders heerst. Het zijn er echt héél veel. Daardoor is het soms lastig degene om wie het draait zelf te pakken te krijgen. Maar als je eenmaal binnen bent, dan hoef je dus niet meer aan formeel gedoe mee te doen.”
[pullquote align=”right”]”De kwaliteit van de buitenlandverslaggeving is echt in het geding.”[/pullquote]
Parachutejournalistiek
“Ik merk dat Duitse buitenlandredacties sinds de uitbreiding van de EU meer naar het oosten zijn gaan kijken. Ook merk ik dat budgetten steeds krapper worden. Toen ik net in Nederland begon, hadden de grote media hier nog vaste correspondenten. Nu zijn het bijna allemaal freelancers, of worden stukken gewoon op de redactie gemaakt. En de parachutejournalisten zijn in opkomst: ze worden vanuit hun thuisland hier gedropt, maken hun verhaal en vertrekken weer. Ik vind het zorgwekkend. De kwaliteit van de buitenlandverslaggeving is echt in het geding.”