Hoop en vrees op de Avond van de Buitenlandjournalistiek

“Deze avond wordt monumentaal”, belooft moderator Jelte Sondij ons. De Avond van de Buitenlandjournalistiek is begonnen. Er zijn veel ex-BYW-deelnemers aanwezig. In die acht jaar dat het programma gedraaid heeft, is er een behoorlijk netwerk gevormd. Vrijwel iedereen is daarna ook in de journalistiek terecht gekomen – als we de handen in de lucht mogen geloven. Lokaalmondiaal viert de successen in de buitenlandjournalistiek van afgelopen jaar, maar is er eigenlijk wel iets te vieren? Als we het verleden afzetten tegen het nu, ziet deze tak van de journalistiek er niet zo hoopvol uit.

Vice Versa-hoofdredacteur Marc Broere opent de avond door terug te kijken naar het begin van de buitenlandjournalistiek. Hij verwijst naar Aad van den Heuvel, die als zeemanszoon op jonge leeftijd al veel van de wereld zag en vervolgens reizend journalist werd. Als correspondent leefde je toen in een glamourwereld en werd je op handen gedragen.

“We hebben een traditie van mondiale solidariteit, maar die zijn we aan het kwijtraken”, zegt Broere. Hij haalt het Onderzoeksrapport Buitenlandjournalistiek in Nederlandse Media aan. Het gaat niet zo slecht als we soms denken, maar kwalitatief zijn er wel zorgen. Er wordt weinig geïnvesteerd in vaste correspondenten en met weinig budget ga je als journalist minder snel op reportage. “Na zeven vette jaren komen zeven magere jaren. Wij hebben er zelfs acht mogen hebben. Nu is het belangrijk dat we het Beyond Your World-gedachtegoed voortzetten.”

Vanuit de ivoren toren: journalisten aan het woord
Tijdens de paneldiscussie benadrukt ook Lex Runderkamp (NOS) hoeveel makkelijker het vroeger was. “Als je een beetje ijverig was kon je als journalist aan de slag. Er waren veel kansen om te laten zien wat je kon.” Maite Vermeulen (De Correspondent) geeft aan dat juist nieuwe media ook meer kansen bieden voor jongeren. Elske Schouten (NRC) bevestigt dit, want zij vindt wel dat het correspondentschap is weggelegd voor ervaren journalisten die zichzelf al in eigen land bewezen hebben. Runderkamp slaagt erin bezuinigingen ook positief te belichten. “Alles is kleinschaliger geworden. Vroeger ging je met een hele club op pad. Nu doe ik alles alleen. Het brengt me inhoudelijk dichterbij het onderwerp.” Elske Schouten meent dat er nauwelijks keuzes op basis van kosten gemaakt worden. NRC is dan ook een krant die nog steeds veel vaste correspondenten heeft.

Hoe word je dan succesvol correspondent? Dat is wat alle jongeren in deze zaal zich afvragen. Belangrijk is dat je je verhaal in één of twee zinnen kunt pitchen. Daarnaast moet je echt onderscheidend zijn. Jij moet het medium iets kunnen bieden wat hun eigen journalisten niet kunnen. “Begin met jezelf profileren, maak een verhaal waar je passie in zit. Dat kan ook gewoon in eigen land”, zegt Lex Runderkamp. Elske Schouten bevestigt: “Ga stage lopen, werk een tijdje gratis. Je moet gewoon publiceren.” Waar moet je dat dan doen? Maite Vermeulen moedigt aan ergens naartoe te gaan waar we het leuk vinden. “Ga je nieuwsgierigheid achterna!”. Als we er later tijdens het feest samen met Elske Schouten nog eens dieper op in gaan zegt zij: “Dat is natuurlijk onzin. Je moet niet om die reden in Laos gaan zitten. Ook heb ik liever iemand die onwijs veel ervaring heeft in de journalistiek hier, maar geen kennis van het land, dan iemand die een land van binnenuit kent maar mij geen artikelen kan laten zien.”

Iets kunnen en een beetje geluk hebben
Ik ben niet tevreden. Mijn leeftijdsgenoten en ik werken ons kapot, nemen allerlei vrijwillige nevenactiviteiten op ons en hebben moeite onze huur en boterhammen te betalen. Maar dit is niet genoeg? We moeten ook nog eens een paar maanden (onbetaald) stage lopen en vooral investeren? Ik vraag het Elske Schouten. Ze blijft bij haar standpunt. “Ik heb gewoon teveel om uit te kiezen en dan ga ik toch voor de freelance journalist die ik al ken van de redactie.” Gaat het dan toch weer om dat netwerk? Overstijgt dat het belang van kwaliteit? “Mensen moeten je wel op professioneel vlak kennen. Het gaat er ook om wat je kan. En soms moet je ook gewoon een beetje geluk hebben. Dat je op het goede moment ergens bent.”

Moeten we de toekomst van de buitenlandjournalistiek dan wel zo positief inzien of moeten we ook gewoon erkennen dat het niet meer de flair van vroeger heeft? Dat de beloning voor hard onbetaald werken slechts voor een enkeling is weggelegd?

Laten we de goede moed erin houden. Daarom een quote uit de column van BYW-deelnemers Krista Arriëns en Anne de Blok: “Als je verhaal echt iets waard is, vindt het wel zijn weg naar buiten.”