Bericht uit Zuid-Afrika: Julius Malema

Toen ik recent een paar weken in Nederland was, keek ik met interesse de documentaireserie Dwars door Afrika van Bram Vermeulen. Ik was onder de indruk. De afleveringen over Zimbabwe en Zuid-Afrika gaven een erg goed beeld van de situatie in zuidelijk Afrika – of in ieder geval een beeld dat ik herkende. Enige puntje van kritiek vond ik de wat overmatige aandacht voor Julius Malema.

Malema stond centraal in beide afleveringen over Zuid-Afrika. Dat leek mij wat overdreven. De voormalige voorzitter van de ANC Jeugdliga die, sinds hij uit de regeringspartij werd gezet, zijn eigen politieke beweging begon, is natuurlijk typerend voor de onvrede onder een bepaalde groep Zuid-Afrikanen. Maar dat is uiteindelijk een relatief bescheiden groep.

Malema wist bij de laatste verkiezingen slechts beslag te leggen op 6 procent van de stemmen. Uit het niets, dat wel, maar vooralsnog tien keer minder dan het ANC. En belangrijker: ook drie keer minder dan oppositiepartij Democratic Alliance (DA). Malema’s partij Economic Freedom Fighters (EFF) heeft geen politieke macht of werkelijke invloed.

Aflevering 1 Dwars door Afrika:

Vergelijking met Mugabe
De EFF leeft van schandaaltjes, van provocaties. Dat doet het goed voor de camera en wakkert zeker enige angst aan onder een deel van de Zuid-Afrikaanse bevolking. Maar veel Zuid-Afrikanen lachen juist ook om ‘Juju’ of negeren hem bij voorkeur volkomen.

Het voorgestelde beleid van Malema wordt vaak vergeleken met het rampzalige bestuur van president Robert Mugabe in Zimbabwe. Gedwongen landonteigening, nationalisatie van de economie, een militante manier van opereren.

Maar er is een groot verschil. Toen Mugabe ergens in de jaren negentig tekeer begon te gaan, had zijn partij een meerderheid in het parlement. Er bestond zelfs nauwelijks oppositie in zijn land. In Zuid-Afrika is 94 procent van alle stemmen niet in handen van Malema’s EFF, en bovendien wil geen partij van enig belang met hem samenwerken.

Meer dan typerend voor de woede en onvrede onder de jonge onderklasse is de EFF dan ook niet. De kans dat Malema zijn woorden in daden om kan zetten is uiterst klein – ook op de langere termijn. En dus is de aandacht voor hem in veel media buiten proportie. Je kunt en mag hem niet negeren natuurlijk, maar net doen alsof alles om Malema draait in de Zuid-Afrikaanse politiek is niet realistisch.

Malema schudt ingedutte politiek op
Ik denk zelfs dat Malema best goed is voor Zuid-Afrika – zo lang hij geen werkelijke macht krijgt. Net als Pim Fortuyn in Nederland ruim tien jaar geleden, schudt hij de ingedutte politiek op. Jongeren vinden politiek opeens veel interessanter. Het ANC, dat lang dacht dat zij alles kon maken, weet niet hoe zij met de nieuwe tegenstroom moet omgaan en laat zichzelf kennen door wild om zich heen te slaan. Dat is verhelderend.

Bovendien heeft Malema vaak wel degelijk een punt. Hij hamert op de uiterst scheve economische verhoudingen in Zuid-Afrika, die nog altijd grotendeels huidskleurbepaald zijn. Hij stelt corruptie op een weinig respectvolle manier aan de kaak, maar weerspiegelt daarmee slechts het gebrek aan respect dat corrupte ANC-politici voor de belastingbetaler aan de dag leggen. Malema’s oplossingen zijn te radicaal en daardoor niet realistisch, maar in het aankaarten van problemen en het afbreken van het voorheen haast heilige aura rond het ANC heeft hij zeker zijn waarde.

Aflevering 2 Dwars door Afrika:

Geen echte bedreiging voor Zuid-Afrika
Malema is geen echte bedreiging voor Zuid-Afrika. Dankzij hem gaat Zuid-Afrika niet Zimbabwe achterna. Hij is gewoon een populist die een deel van de bevolking aanspreekt en op die manier zijn bijdrage levert aan het politieke bestel van Zuid-Afrika.

Het is eerder de groep ontevreden jongeren zelf die het gevaar is, indien zij zonder controle van Malema zou ontploffen. Als zij ook teleurgesteld raakt in hem en zich ervan overtuigt dat provocatie binnen het parlement alleen niet meer voldoende is en de confrontatie buiten die democratische instituties wil aangaan.

Laat Malema voorlopig maar lekker een redelijk controleerbare uitlaatklep zijn, die slechts de aandacht dient te krijgen die hij verdient.