Paranoïde in India door alle ongewenste aandacht
De man in de riksja heeft al meer dan de helft van de rit zijn hand op mijn onderrug liggen. Ik wil de hand daar niet, maar zeggen dat hij hem weg moet halen doe ik niet. Misschien interpreteer ik het verkeerd en ik wil hem niet voor het hoofd stoten.
Eerder op de dag heeft de man – een Indiase activist die opkomt voor minderheden én vrouwenrechten – al tegen mij en mijn reisgenote gezegd dat hij niet getrouwd is, maar dat zijn bruid misschien wel in Nederland wacht. “Wellicht is ze zelfs in deze ruimte,” zegt hij.
‘Leuk je gekend te hebben’
We zijn in New Delhi, de Indiase hoofdstad die op scherp staat sinds een 23-jarige studente er in december 2012 door een groep mannen werd verkracht en aan de gevolgen ervan overleed. Plots regent het in binnen- en buitenlandse media berichten over verkrachting van vrouwen in India, zowel van hogere en lagere komaf. Soms worden buitenlandse toeristes slachtoffer, zoals in januari van dit jaar nog. Duizenden boze Indiërs gingen al de straat op om te protesteren tegen de behandeling van vrouwen in het land.
Ook bij Het Parool hebben we veelvuldig bericht over de plotselinge focus op vrouwen in India, onder andere gevoed door dit soort horrorverhalen en berichten over teruglopende toerismeaantallen onder vrouwen. En dan die cijfers: in India wordt – zeggen ze – elke 22 minuten een vrouw verkracht. “Leuk je gekend te hebben,” zegt een collega dan ook als hij over mijn reisplannen hoort. Bij een journalistieke veiligheidstraining fronst de cursusleider als we zeggen dat we gedurende ons verblijf niet met een vaste chauffeur zullen werken en met twee vrouwen zijn.
‘Bel maar als er onderweg een probleem is’
Een bevriende Indiase journalist noemt december 2012 een ‘moment van ommekeer’. “Dat er problemen zijn met de manier waarop vrouwen worden behandeld hier is al veel langer een gegeven, maar tot 2012 spraken we er niet echt openlijk over. Maar dat vrouwen hier de status van een godin hebben zoals reisgidsen en Indiërs graag mogen zeggen, is volstrekte onzin.”
Eerder in de week hebben we al gezien hoe een man die per ongeluk in de vrouwencoupé van de metro is gestapt er door drie sissende vrouwen wordt uitgejaagd. Volgens kennissen waren de vrouwencoupés er ook voor december 2012, maar werd de scheiding binnen niet zo strikt nageleefd. Een agent geeft ons zijn mobiele nummer als we ’s avonds laat een taxi naar huis nemen. “Bel maar als er onderweg een probleem is,” zegt hij met een half oog op de taxichauffeur.
Hysterische berichtgeving in buitenlandse media
[pullquote align=”right”] India heeft een probleem met de relatie tussen man en vrouw. Maar het is nu net alsof dat alleen in India speelt en nergens anders. [/pullquote] Het luxehotel The Leela Palace speelt handig in op de heersende onrust. Het hotel heeft sinds vorig jaar een complete vleugel waarin alleen vrouwen een kamer kunnen huren en al het personeel eveneens vrouw is. Volgens de hotelmanager wil het hotel met de aparte kamers meer tegemoet komen aan de wensen van vrouwen – in de kamers wachten een yogamat, tijdschriften en chocolade – maar december 2012 heeft ‘wel een rol gespeeld’ bij de ontwikkeling van de vrouwenkamers, zegt hij. Onveilig vindt de manager de stad zelf niet. “Maar het is een gevoel dat hier heerst.”
Indiase documentairemaakster Doel kan zich oprecht kwaad maken over wat zij ‘hysterische berichtgeving’ noemt van zowel Indiase kranten als de buitenlandse media. “Ja, India heeft een probleem met de relatie tussen man en vrouw,” zegt ze. “Maar het is nu net alsof dat alleen in India speelt en nergens anders.”
De Indiase man verliest grip op leven én vrouwen
Volgens de bevriende journalist zijn vrouwenrechten opeens zo’n hot item in India omdat het land enorme economische veranderingen doormaakt.
“India is een patriarchaal land. Maar vrouwen zijn gaan studeren, ze worden of zijn al financieel onafhankelijk. Het vertrouwde leven van de man glipt uit zijn handen. En dat maakt hem gefrustreerd.”
Een Nederlandse die voor de VN in India werkt stelt dat het probleem bij Indiase vrouwen van lagere komaf eveneens enorm zo niet groter is, omdat verkrachting daar bijvoorbeeld vaak nog als strafmiddel van hogere kasten wordt gebruikt.
In de steden buiten Delhi herkennen ze de verhalen uit de hoofdstad. Een Nederlandse die in Mumbai in Bollywood werkt als danseres en actrice zegt dat ze nooit alleen naar een casting gaat.
“Mannen hier denken dat je als Westerse vrouw heel makkelijk bent. Alle porno die ze hier kennen komt uit het Westen. Mannen zien een blanke huid en denken dat de buit binnen is. Voor veel mensen in India geldt dat ze nooit in het buitenland zijn geweest. Dus wat ze op tv of in de film zien is voor hen waar.”
Maar er zijn ook andere geluiden. De Nederlandse journaliste Aletta André, die al jaren in India woont, vertelde in januari vorig jaar bij Pauw & Witteman dat ze in haar woonplaats Delhi gewoon alleen over straat kan en gaat.
In het openbaar vervoer wil er nog wel eens een handje afdwalen
Ook ik en mijn reisgenote trekken er regelmatig alleen op uit, zonder enig probleem. Onbekenden – man en vrouw – helpen in het merendeel van de gevallen zonder verdere opmerkingen als je ze iets vraagt.
Tijdens een ontmoeting in Delhi herhaalt André het standpunt dat ze bij P&W innam. “Het enige wat vervelend kan zijn, is het staren,” zegt ze. Op Twitter plaatste ze al eens een foto van een rij mannen die haar ongegeneerd aangaapt.
It was pretty cosy in the queue for driving licenses this morning. Thank god for the ladies only line! pic.twitter.com/G37FuY2div
— Aletta André (@alettaandre) September 28, 2013
Het is een ervaring die we zelf ook regelmatig hebben. “We hebben weer een staarder,” wordt al gauw een gevleugelde uitdrukking in restaurants en openbare plaatsen. Volgens kennissen hoort het ook bij de cultuur. “Indiërs zijn nieuwsgierig. Ook naar Westerse mannen wordt gestaard,” zegt een mannelijke bekende die lang in India heeft gewoond.
Soms is dat niet leuk. Een bioscoop verlaten we voortijdig, omdat het voor het overgrote deel mannelijke publiek zich in de pauze massaal naar ons omdraait en ons in sommige gevallen kushandjes toewerpt. In de avond gaan we nooit alleen naar buiten, omdat er minder vrouwen op straat zijn en het gestaar erger is. Ook voelen we ons tussen al die mannen soms niet erg gewenst. In het openbaar vervoer wil er nog wel eens een handje afdwalen.
‘When I stroke this it arouses me’
Mijn reisgenote – blond – heeft het zwaarder dan ik. In clubs willen mannen graag met haar op de foto. Mij vragen ze ook, maar niet altijd en als ze het doen is het naar mijn idee soms uit beleefdheid. Even knuffelen met de reisgenote is eveneens populair. Een jongen met wie we eerder in de week – denken we – vriendschap hebben gesloten, begint ook ’s nachts opeens te bellen en rijen sms-berichten te sturen met veel ‘slaap lekkers’ en ‘kusjes’.
We worden er wat paranoïde van, merken we. Ik maak enkele keren een neptelefoontje als het gezicht van de taxichauffeur me niet aanstaat. “Ik ben over tien minuten bij je,” zeg ik in het Engels in een zwijgende mobiel tegen een denkbeeldige en eveneens zwijgende kennis. Bij een afspraak met een zakenman maakt de reisgenote terwijl ik even weg ben een compliment over een bamboeplant in het kantoor. “When I stroke this it arouses me,” zegt de zakenman daarop, vertelt ze later. Hij aait erbij over het bamboe. In de taxi terug bespreken we of hij het echt gezegd heeft, wat hij ermee bedoeld kan hebben en of ze het misschien verkeerd heeft gehoord. We weten het niet.
Journalist voor Het Parool Maxime Smit ging met een project van Lokaalmondiaal en De Buitenlandredactie naar India om er onder andere een verhaal te maken over de positie van vrouwen na de geruchtmakende verkrachtingszaak van 2012 in New Delhi.
