Verkiezingen 2014: loze beloften

Dat loze beloften in een verkiezingsstrijd een effectief wapen zijn, is een wetenschap die waarschijnlijk even oud is als verkiezingen zelf.

Je hoeft vandaag de dag maar te kijken naar het verschil tussen de prachtige speeches van Obama en het feit dat Guantanamo Bay nog altijd open is; naar de SP en PVV die beweren dat 65 gewoon 65 kan blijven, al was laatst bij DWDD te horen dat wij in de Westerse wereld er elke week een vol weekend aan levenstijd bij krijgen; of naar Zuid-Afrika waar het ANC de verkiezingscampagne afgelopen week aftrapte met de belofte maar liefst zes miljoen extra banen te creëren de komende vijf jaar.

De vraag is wie deze overduidelijk loze beloften gelooft. Het antwoord: wie ze simpelweg dolgraag wíl geloven.

Twee soorten loze beloften
Opvallend is dat de loze beloften in Zuid-Afrika in hun kern anders zijn dan die in Nederland. Waar beloften zich in Europa vooral richten tegen haast niet te stoppen veranderingen (meer Europese samenwerking, aanpassing van het pensioensysteem en versoepeling van de arbeidsmarkt), focussen de loze beloften zich in Zuid-Afrika (net als in de Verenigde Staten) met name op een verbetering van de samenleving die hoogstwaarschijnlijk zal uitblijven.

Dit zal te maken hebben het verschil in tevredenheid. Noord-Europeanen (ook Nederlanders) behoren tot de gelukkigste mensen ter wereld. Zij zijn vooral bang iets kwijt te raken bij verandering. In Zuid-Afrika (en de VS) is er sprake van enorme (economische) ongelijkheid die maakt dat mensen juist graag willen dat er iets verandert, dat er meer rechtvaardigheid ontstaat.

Maar beide zaken zijn lastig te bewerkstelligen. Europa heeft lang op te grote voet geleefd, waardoor het geluk dat wij er kennen feitelijk een schijngeluk is, bekostigd met leningen. Er moet dus wel worden gekort. In Zuid-Afrika daarentegen mag de massa dan worden beloofd dat rijkdom en kansen eerlijker zullen worden verdeeld, uiteindelijk is het de politieke en economische elite die deze veranderingen moet doorvoeren, wat betekent dat zij zelf iets dient in te leveren. Iets waar zij zelden toe bereid is. Het enige wat dan overblijft, is juist op te grote voet beginnen te leven.

eNCA-verslag van start ANC-verkiezingscampagne:

Loze beloften dit jaar extra gevaarlijk voor Zuid-Afrika
De VS combineert deze twee schadelijke zaken al een tijdje – met als groot voorrecht dat zij de internationale handelsmunt bezit en dus minder snel afgestraft zal worden bij stijgende schulden en oplopende inflatie. Zuid-Afrika lijkt nu echter ook hard op weg die kant op te gaan. Want de Zuid-Afrikaanse elite zal zijn rijkdom niet opgeven. De enige mogelijkheid armen iets extra te geven, is dus extra geld lenen. Het is een belangrijke reden waarom de staatsschuld al een tijd snel oploopt, en waarom de inflatie momenteel gevaarlijk hoog is.

Het maakt de loze beloften in Zuid-Afrika dit verkiezingsjaar des te gevaarlijker. Want helemaal verwezenlijkt zullen de beloften nooit worden, maar ze wekken wel de verwachting dat er op zijn minst iets zal gebeuren de komende jaren. Zij zullen daardoor zowel de teleurstelling in de politiek voeden – risicovol in een prille democratie en een snel in geweld ontaardende samenleving als Zuid-Afrika – als de toch al stroef lopende economie bij gebrek aan een wereldmunt tot een economische tikkende tijdbom maken. Zuid-Afrika bevindt zich in 2014 op glad ijs.