Chinese kranten. Foto Sjoerd Klumpenaar
|

Persvrijheid in China: regels naleven en niet schofferen

De woorden ‘China’ en ‘persvrijheid’ lijken niet met elkaar te rijmen in veel westerse ogen. Dat is veel te kort door de bocht, vindt de Chinese journaliste Maya. Ze is een jonge, intelligente dame. Engels zonder accent, iPhone op tafel. Ze schrijft voor een groot vakblad voor de energiebranche, en is stellig: “Als het over politiek gaat liggen sommige dingen gevoelig, in alle andere onderwerpen is er veel meer vrijheid.”

In een lunchrestaurant in Peking vertelt ze over haar dagelijks leven als journalist in China en geeft ze haar visie op de westerse opvattingen over journalistiek.

Hoe zou je Chinese media typeren: vrij of niet vrij?

Dat hangt van jouw definitie van ‘vrij’ af. Ik schrijf over energievraagstukken, en persoonlijk voel ik me onbelemmerd in mijn werk. Ik kan in volle creativiteit schrijven over alle onderwerpen die ik binnen mijn branche interessant vind. Het is te makkelijk om te zeggen dat journalisten hier slaven van de overheid zijn. Er zijn genoeg onderzoeksjournalisten die met prachtige stukken corruptie en wanbestuur aan de kaak stellen. Zij behoren tot de besten ter wereld. In een land als China is onderzoeksjournalistiek een lastige opgave, veel gegevens liggen hier niet vast of zijn niet te vertrouwen en bij gevoeligheden loop je persoonlijk gevaar.

Hoe kijk je aan tegen censuur in China?

Als een feit waar we mee moeten leven. Journalisten kunnen hier niet over alles schrijven. De censuur is het strengste bij de politieke kranten als China Daily – ik heb een half jaar gewerkt voor zo’n krant. Daar liggen elke ochtend twee lijstjes op je bureau: eentje met de thema’s waar je niet over mag schrijven, daarnaast eentje met ‘aanbevolen’, met duidelijke richtlijnen over je woordkeuze. De lijstjes komen van het Ministerie van Propaganda. Vreselijk was dat.

Botst dat niet met je eerste antwoord?

Nee. Ik ben weggegaan bij de politieke verslaggeving, en heb gekozen om te schrijven over economie, omdat je daar meer vrijheid hebt. Ook heb ik een tijdje over kunst en lifestyle geschreven. In die categorie is de creatieve vrijheid voor een journalist ook veel groter omdat deze onderwerpen vaak niet gevoelig liggen.

Werken met die zelfcensuur, hoe houd je dat vol als journalist?

Journalisten hebben hier een andere mentaliteit dan in het Westen, we zijn veel pragmatischer ingesteld. Je laat je eigen opvattingen thuis, en op je werk schrijf je soms stukken waar je persoonlijk niet helemaal achterstaat. Life is life, work is work. We hebben een ideaal voor ogen: journalistiek werk verrichten. Dan slik je het soms als je iets moet schrijven waar je bij twijfelt. De publicatieregels overtreden heeft daarbij geen zin; als je gevoelige stukken schrijft komen ze niet door de screening – maar je baan ben je wel gewoon. Het is heel frustrerend, maar er is weinig aan te doen.

Mag je kritische verhalen over je werkgever schrijven?

Als ik slecht over de hoofdinvesteerder van mijn blad praat, komt dat stuk waarschijnlijk niet in het nummer en krijg ik moeilijkheden met mijn chef. Ook als ik grote bedrijven in de branche schoffeer, kan ik in het vervolg dat belangrijke interview met hun CEO wel vergeten.

Die zelfcensuur, is dat goed of slecht in jouw ogen?
[Maya neemt een minuut de tijd om haar woorden te kiezen, en formuleert haar antwoord zorgvuldig.]

Ik vind het soms moeilijk, maar begrijp dat het gaat zoals het gaat. Hier in China zijn goede contacten doorslaggevend, en die zijn snel gebrouilleerd. Ik zal een voorbeeld geven: voor iedere journalist ligt er een envelopje klaar bij persconferenties met een geldbedrag ‘voor de taxi naar huis’. Ik zou dat het liefst niet aannemen, maar als ik ze weiger krijgt mijn chef vragen van de organisator: ‘Waarom accepteert die journalist het vriendelijk bedoelde gebaar niet? Zou ze slecht willen schrijven?’ Zoiets kleins kan mij en mijn blad interviews kosten met belangrijke mensen uit het zakenleven.

Overheidscensuur of bedrijfscensuur: wat is nou eigenlijk het verschil?

Oké, ik moet toegeven dat er misschien weinig verschil is als je het zo ziet. Het zijn uiteindelijk allemaal belangen die we vertegenwoordigen, en in die zin is schrijven over politiek niets anders dan schrijven voor bedrijfsbladen. Maar geloof jij in pure objectiviteit? Denk jij dat westerse media aan onafhankelijke berichtgeving doen? Ieder medium heeft z’n eigen kleur, en werkt voor een eigen doelgroep. Hoe onafhankelijk ben je dan nog?

*Maya’s naam is gefingeerd, en is niet de naam waaronder ze stukken publiceert.

Deze productie voor De Buitenlandredactie werd gemaakt in het kader van het journalistieke trainingsprogramma van Beyond Your World.

Vergelijkbare berichten