Wat als het ANC volgend jaar geen meerderheid krijgt?

Het is als correspondent lastig om even weg te gaan op vakantie – je hebt altijd het gevoel dat je een potentieel nieuwsverhaal mist. En eerlijk is eerlijk, je mist er ook meestal één. Het is alleen hopen dat het geen supergroot verhaal is. Meestal valt dat mee gelukkig.

Zo miste ik in Zuid-Afrika de afgelopen week de lancering van de Economic Freedom Fighters (EFF), de nieuwe politieke partij van Julius Malema – de voormalige voorzitter van de ANC Jeugdliga, maar nu juist één van de felste critici van de regeringspartij.

Gelukkig deelde Malema de lancering van zijn partij op in vele deelevenementen: de lancering van het manifest, de lancering van de EFF als beweging, en nu dus de officiële lancering van de partij zelf. Door dit stappenplan had ik in augustus al de mogelijkheid over EFF te schrijven. Ik kon de lancering dus zonder al te veel journalistieke kleerscheuren missen.

Toch vind ik het jammer dat ik de lancering afgelopen weekend aan mij voorbij moest laten gaan. Er is namelijk nogal wat ophef ontstaan over wat er tijdens die lancering is gezegd. Het schijnt een behoorlijk spektakel te zijn geweest.

Lancering EFF bij Marikana
Gelukkig werd ik gisteren van het vliegveld gehaald door een collega, en kreeg ik direct een uitvoerig verslag van de gebeurtenissen.

Er waren veel mensen bij de lanceringbijeenkomst in Marikana, de plek waar vorig jaar augustus 34 mijnwerkers door de politie werden doodgeschoten. Malema zegt het voor die mijnwerkers op te nemen, en dus was het een symbolische plek voor de start van zijn partij.

Radicaal Malema stelde de 10 tot 15 duizend toeschouwers niet teleur, hoorde ik. Hij trok van leer tegen met name de blanken in Zuid-Afrika. Hij polariseerde dat het een lieve lust was en dreigde land van de blanke boeren af te pakken als zij dat niet vrijwillig in zouden leveren.

Dergelijke uitspraken zijn de grootste nachtmerrie van (blank) Zuid-Afrika.

De kranten in Zuid-Afrika stonden er de afgelopen dagen bol van. De EFF stelde vandaag racisme niet te promoten. Maar dat was veel te laat, opzettelijk te laat waarschijnlijk, na de hatespeech van Malema afgelopen weekend aan het blanke adres.

Malema ziet dictator Robert Mugabe als een voorbeeld – dat is al tijden geen geheim.

Mogelijke politieke patstelling
Het goede nieuws is dat Malema waarschijnlijk nooit aan de macht zal komen met zijn partij, die hij in zijn manifest omschrijft als ‘radicaal, links, antikapitalistisch en anti-imperialistisch’. De blanke en zwarte middenklassen zijn simpelweg te groot en verafschuwen zijn boodschap zodanig dat EFF nooit een meerderheid kan halen in het parlement.

Bovendien wil geen partij een coalitie met EFF aangaan.

Maar het slechte nieuws is dat EFF heel misschien wel 10 procent van de stemmen kan winnen. Als zij die afsnoept van het ANC kan er een politieke patstelling ontstaan na de verkiezingen van komend jaar.

Want dan zou het ANC voor het eerst sinds 1994 onder de 50 procent van de stemmen uitkomen. Op zich een zegen – de alleenheerschappij van het ANC leidt in toenemende mate tot corruptie en wanbestuur. Maar stel dat het ANC 48 procent van de stemmen zou krijgen, hoe gaat Zuid-Afrika dan ooit een regering vormen?

Geen enkele partij zal met het ANC een coalitie willen sluiten. Dat zou politieke zelfmoord zijn. Elke partij in Zuid-Afrika zet zich in zijn campagne juist af tegen het ANC.

Maar het is ook uitgesloten dat partijen als DA en Agang ooit met EFF willen samenwerken. Zo’n eventuele patstelling, het uitblijven van een regeringscoalitie, zal dan waarschijnlijk leiden tot een toenemende economische onzekerheid die de toch al fragiele Zuid-Afrikaanse economie serieus in gevaar kan brengen.

Dat is het mogelijke rampscenario. Veel experts denken echter nog altijd niet dat EFF écht 10 procent van de stemmen kan halen. Gelukkig maar, zou je bijna zeggen – wat voor rampzalig potje het ANC er momenteel ook van maakt.