De arrogantie van de Zuid-Afrikaanse elite

‘Heb je gehoord wat president Zuma afgelopen week heeft gezegd?’ vroeg een Zuid-Afrikaanse vriendin mij gisteren tijdens de lunch. ‘Dat wij Zuid-Afrikanen minder als Afrikanen moeten denken!’ Hoe bizar is dat?’

De opmerking van Zuma deed afgelopen week veel stof opwaaien. Voor een groep studenten sprak hij het over e-toll, een omstreden nieuw tolsysteem op de snelwegen in Gauteng, de provincie die het economische hart vormt van Zuid-Afrika, de provincie waar Pretoria en Johannesburg liggen.

E-toll is een soort rekeningrijden. Weggebruikers betalen per keer dat zij gebruikmaken van de weg. Een chip in de auto registreert wanneer een geautomatiseerde tolpoort wordt gepasseerd. Op zich geen slecht idee, ware het niet dat Zuid-Afrikanen voor de opknapbeurt van de wegen was beloofd dat zij daarvoor later geen tol zouden hoeven betalen.

Uitspraak zou uit zijn verband zijn gerukt
De woordvoerder van Zuma wentelde zich de afgelopen week in allerlei bochten om de uitspraken van Zuma goed te praten. Origineel waren zijn pogingen overigens niet. De woorden van Zuma zouden uit hun context zijn getrokken, de standaardreactie op blunders van de Zuid-Afrikaanse president – de media hebben het altijd gedaan.

Lastig voor Zuma’s woordvoerder was dat de uitspraak of film staat, en dat de Zuid-Afrikaanse president en passant het nabijgelegen Malawi beledigde. Zuma zei:

‘We [South Africans] can’t think like Africans in Africa generally. We’re in Johannesburg. This is Johannesburg. This is not some national road in Malawi.’

Malawi reageerde beledigd. En terecht. Een Zuid-Afrikaanse vriendin, die momenteel in Malawi woont, schreef op Facebook:

‘I must confess that it has been extremely embarrassing to be a South African in Malawi this week. While it may be true that Zuma’s statements echo the sentiments of a large majority of South Africans, this attitude is backward and ignorant. If we continue to separate ourselves from the rest of Africa because of some ingrained superiority complex, we are tacitly denouncing the incredible progress that the world’s fastest growing region has made to date.’

Buurlanden zijn Zuid-Afrikaanse arrogantie zat
Zuid-Afrika heeft ondertussen zijn excuses aangeboden aan Malawi. Die zijn geaccepteerd. Maar het kwaad is natuurlijk al geschied. Zuid-Afrikanen staan er in Afrika bij lang niet iedereen goed op. Het is exact dit soort misplaatste arrogantie dat veel buurlanden langzamerhand spuugzat zijn.

‘Het enige probleem van Zuid-Afrika zijn de Zuid-Afrikanen zelf’, zei iemand in Mozambique onlangs tegen mij.

Nou ja, de Zuid-Afrikaanse elite, zou ik zeggen. Met de gemiddelde Zuid-Afrikaan is niets mis. Het is de (ANC-)elite die het probleem vormt, die stelt dat Zuid-Afrikanen niet zouden moeten denken als ‘minderwaardige’ Afrikanen, die denkt dat Zuid-Afrikanen beter en ontwikkelder zijn dan andere Afrikanen, zonder kennelijk te beseffen waar zij dit soort superioriteitsdenken (tot 1994) eerder heeft gehoord.