Bilateraal ruziejaar tussen verre bekenden

Nederland en Rusland vieren dit jaar een vriendschapsjaar, omdat de twee landen een ‘eeuwenoude warme band’ zouden hebben. In de praktijk blijkt nu dat die vriendschap flinterdun is, maar dat ook in de geschiedenis de twee landen nooit dikke vrienden zijn geweest. Grote verschillen op het gebied van cultuur, economie en politiek maken Rusland en Nederland landen die allebei aan het andere uiterste van het spectrum staan. Dat die tegenstellingen juist dit jaar naar voren komen is op zijn zachtst gezegd ironisch en zeer ongelukkig.

Als op een zaterdagavond in oktober de Russische diplomaat Dmitri Borodin door de Haagse politie wordt opgepakt en vastgezet, lijken maar weinig mensen zich bewust van de desastreuze diplomatieke rel die daardoor ontstaat. Nederland is volgens de Russen een land dat bij uitstek zou moeten weten dat diplomaten volgens het Verdrag van Wenen onschendbaar zijn. Excuses zijn op zijn plaats en de plaatselijke provocateur ziet het aftreden van minister Frans Timmermans van Buitenlandse Zaken als een reële oplossing. Als niet lang daarna de tweede man van de Nederlandse ambassade in Moskou in zijn woning wordt mishandeld, lijkt zelfs de flinterdunne vriendschap een farce.

Rusland is geen westers land
Op diplomatiek vlak loopt het vriendschapsjaar bepaald niet op rolletjes. Mark Rutte sloeg bij de opening van het bilaterale jaar al een flater toen hij met zijn Russische ambtgenoot Vladimir Poetin graag wilde praten over mensenrechtenschendingen. Een Russische autoritaire leider aan de tand voelen, daar is men niet van gediend. De pedopartij in Nederland moest tegenwicht bieden aan de ondemocratische machtsstructuur van het Euraziatische land.

Rusland wordt onterecht gezien als een land met westerse denkbeelden. Hoewel het westers kapitalisme in al zijn toonaarden aanwezig is in de Russische samenleving, heeft de gemiddelde Europeaan weinig gemeen met de gemiddelde Rus. Veel Russen zijn blij met de anti-homopropagandawet die dit jaar is ingevoerd. Nederlanders doen juist heel bekrompen over de wet die is ingevoerd in een land waar menig Hollander nog nooit geweest is.

Aan politiek gesteggel heeft Rusland geen boodschap
En Greenpeace moet gewoon niet varen in een gebied waar de Russen hun grootste bron van inkomsten, olie, winnen. Dat Rusland met een ijzeren vuist wordt geregeerd, is geschiedkundig gezien niet meer dan logisch. Aan politiek gesteggel hebben de Russen geen boodschap.

Waar komt het denkbeeld dan vandaan dat Rusland en Nederland goede maten zijn? Wellicht van Peter de Grote, die eind 1600 vol bewondering in Amsterdam zag hoe de Nederlanders de golven bedwingen. Of de grootvorstin Anna Paulowna die in 1816 trouwde met de Nederlandse Willem II. Grote politieke gebeurtenissen die mijlenver achter ons liggen. Rusland is wel al eeuwenlang een goede handelspartner van Nederland, iets dat ook dit jaar zijn vruchten afwerpt. Maar daar houdt het ook wel bij op.

Blijven doen alsof we vriendjes zijn?
Nederland heeft altijd felle kritiek geuit op de democratische situatie in Rusland, terwijl laatstgenoemde eigenlijk nauwelijks spreekt over de perikelen in dat kleine landje aan de Noordzee. De keren dat Rusland het nieuws in Nederland haalt, gaat het om narigheid als arrestaties, censuur, handelsproblemen of voetbal. En als Nederland dan eindelijk het Russische nieuws heeft gehaald, dan wordt er ook nauwelijks goed nieuws aangehaald.

Desondanks gaat koning Willem-Alexander binnenkort een bezoek brengen aan Moskou. Even alle narigheid vergeten en doen alsof Nederland en Rusland hele goeie vrienden zijn? Dat is moeilijker dan het klinkt, maar wellicht de moeite waard. De realiteit onder ogen zien zal een bezoek niet veel soepeler laten lopen. Want goede vrienden, dat zijn Nederland en Rusland niet. Het zijn eerder verre bekenden. Rusland is voor Nederland misschien de tante die elk jaar op haar kinderverjaardag komt, maar die Russische tante is daar eigenlijk alleen maar om contacten te onderhouden met de volwassenen.