Alles en iedereen is een spion

Ik werd vorige week bijna gearresteerd in downtown Caïro omdat ik foto’s aan het maken was van een graffitimuur. Een dag later werd elders in het land een eend gearresteerd – die later overigens een ooievaar bleek te zijn – op verdenking van spionage. Jawel, een spionerende vogel. Ook ik werd ervan beschuldigd een spion te zijn. Een Israëlische nog wel. Want Israël is de as van het kwaad en is er op uit alle Arabieren tot de laatste toe uit te roeien om daarna van Marokko tot Iran een Joodse staat op te richten. Of zoiets. Ok, het hoe en waarom verschilt aan wie je het vraagt, maar dat Israël de as van het kwaad is staat buiten kijf.

Het is iedere keer weer hetzelfde liedje: zodra de veiligheidssituatie in het land door onlusten onzeker geworden is wordt opeens alles en iedereen gearresteerd op verdenking van spionage en landverraad. In februari 2011 werd ik ook al bij een controlepost van het leger afgeleverd omdat een menigte woedende mensen ervan overtuigd was dat ik en twee vrienden Israëlische geheim agenten waren.

Propaganda
De staatsmedia heeft er hier de afgelopen maanden flink wat extra propaganda tegenaan gegooid om de doorsnee Egyptenaar er van te overtuigen dat buitenlanders allemaal werken voor de Mossad of de CIA en zonder uitzondering niet anders willen dan de ondergang van Egypte. Het gevolg: de meeste mensen zijn weer volledig paranoide als het op buitenlanders aankomt. En op vogels, blijkbaar.

Het treurige is dat veel Egyptenaren het arresteren van een dier op verdenking van spionage helemaal niet vreemd vinden. De meesten lijkt het ook volkomen aannemelijk dat buitenlanders alleen maar naar Egypte komen om staatsgeheimen te ontrafelen en chaos in het land te creëren zodat ‘het belangrijkste land in het Midden-Oosten’ destabiliseert en daarmee de veiligheid in de regio in gevaar komt.

Gekke eend
Ik sta toevallig in mijn lokale supermarkt als het bericht over de spionerende vogel op het nieuws komt. Ze hebben het op dat moment nog over een eend, maar één van de supermarktmedewerkers merkt op dat ‘het wel een hele gekke eend’ is. Na vijf minuten discussie over welke vogelsoort het is probeer ik tot de kern van de discussie te komen. “Maar dat is toch geen spion? Dat is een vogel,” zeg ik, wijzend naar het scherm.

“Iedereen kan spioneren,” zegt een medewerker van de versafdeling. “Zo’n vogel, tja, je verwacht het niet en dat maakt het juist aannemelijk.” De kassamedewerker lacht zich ondertussen rot. “Die Israëliërs hebben echt wel betere spionagetactieken dan dat ze daar een vogel voor gebruiken. Zo’n beest kun je toch helemaal niet sturen? Vliegt ie dertig rondjes over de expat-wijk Zamalek, wat heb je daar nou aan? Beter gebruiken ze een drone.”

Het komt erop neer dat van de zes mensen die in de piepkleine winkel naar de tv staan te kijken er vier het niet uitsluiten dat de vogel een spion is. Een toevallige passant wordt door de luidruchtige discussie aangetrokken en blijft even staan kijken en luisteren. “Die Israëliërs verzinnen ook iedere keer weer wat nieuws”, is zijn enige opmerking voor hij weer verder loopt.

Achterlijk
In discussies met Egyptische vrienden over de overdreven spionage-paranoia in het land kan ik nu mezelf als voorbeeld gebruiken, al levert dat niet altijd de gewenste reactie op. Ahmed – afgestudeerd econoom met een masterdiploma van een buitenlandse universiteit en over het algemeen toch niet op zijn achterhoofd gevallen – kijkt bedenkelijk als ik hem vertel dat ik het hele voorval achterlijk vind.

“Ik ken jou toevallig, maar voor wie jou niet kent zou je net zo goed een spion kunnen zijn”, verdedigt Ahmed zijn landgenoten.  “Hoe dan? Als je zoveel aandacht trekt als ik ben je toch een slechte spion?”, vraag ik hem. “De halve buurt weet wie ik ben en wat ik hier doe. Ik ben ‘die Hollandse op die fiets die altijd overal foto’s gaat nemen’. De Mossad zou een rolberoerte van me krijgen.”

Maar Ahmed blijft achterdochtig. “Misschien is dat juist wel je werkwijze: het er zo dik bovenop leggen dat je niet verdacht meer bent en je daardoor juist ongestoord je werk kunt doen.”

Diefstal
“Ahmed, er zaten minstens een dozijn mensen tussen die er tijdens mijn ‘arrestatie’ met mijn spullen vandoor probeerden te gaan. Dat is diefstal, dat heeft niks met spionage te maken”, voer ik aan. Ahmed geeft schoorvoetend toe dat dat ‘niet cool’ is, maar hij blijft erbij dat de huidige hetze tegen buitenlanders niet overdreven is. En ook dieren moeten in de gaten gehouden worden. “Het klinkt misschien dom, zo’n vogel, maar die Israëliërs zijn doorgewinterde spionnen. Weet jij veel wat ze allemaal met zo’n vogel kunnen.”

Er werd in januari van dit jaar ook al een duif gearresteerd op verdenking van spionage, en in 2010 deed een fantastisch verhaal de ronde in de Egyptische media dat haaien die bij de toeristentrekpleister Sharm El Sheikh in de zee zwommen via GPS informatie zouden doorspelen aan de Israëlische geheime dienst. Gezien de huidige paranoia in het land vrees ik dat er de komende tijd nog veel meer van dit soort bizarre verhalen zullen opduiken.