Altijd op je hoede: het leven van homo’s in Kazachstan

Kazachse homoseksuelen moeten op hun tellen passen in hun land. Terwijl ze in besloten clubs zichzelf mogen zijn, leven homo’s overdag onder de druk van discriminatie en onbegrip.

Het is een koele vrijdagavond in Almaty, en niets aan de straat vol dure auto’s doet vermoeden wat er zich onder het wegdek afspeelt. Een zware ijzeren deur, die alleen opengaat via een intercom, geeft toegang tot de ondergrondse dansvloer van de grootste gayclub van de Kazachse miljoenenstad. Op maximaal volume knalt een mix van Russische en Europese popmuziek uit de speakers. Het podium is voor twee wild dansende jongens, die met hun halfnaakte lijven weinig aan de verbeelding overlaten. Op hoge hakken loopt een twee meter lange travestiet richting de bar, omringd door een schare Russische meisjes, terwijl grote bewakers een oogje in het zeil houden. Het is een bijzonder tafereel in een land waar homofilie tot in het parlement openlijk wordt afgekeurd.

Tradities en geweld
De volgende dag nemen Tybow (34) en Oscar (30) plaats op het terras, nog zichtbaar brak van de avond ervoor. Ze wilden in de club graag hun verhaal kwijt, maar door de harde muziek was een goed gesprek niet mogelijk. Vanaf moment één is Tybow duidelijk: in Kazachstan is homo zijn een ander verhaal dan in Nederland. “We kunnen hier onszelf niet zijn. Wat je gisteren zag is heel bijzonder, en is op veel plekken in Kazachstan onmogelijk.” Veel homo’s trekken weg uit de regio en zijn in grotere steden zoals Almaty, Astana of Karaganda gaan wonen. “Elders is het te gevaarlijk,” zegt Oscar. “Kleinere steden als Shymkent staan bekend om de homohaat en het geweld tegen homo’s. De mensen daar zijn te traditioneel en accepteren ons niet.” Hun oplossing? “We zijn altijd op onze hoede, we gaan nooit alleen over straat,” zegt Tybow. “Ook vermijden we steden die we niet kennen, en zijn we er alleen als we er iemand kennen.”

In het traditionele Kazachstan is weinig plek voor homo’s, ondanks het feit dat de Kazachse grondwet ‘gelijke rechten voor allen’ bepaalt, en er al jaren geen wettelijk verbod op homofilie meer geldt. “In de clubs zijn we veilig, dat is ons terrein. Buiten moeten we ons echt aanpassen. Als mensen zien dat je homo bent loop je het risico klappen te krijgen, dus je moet weten waar je wel en niet veilig bent,” legt Tybow uit. Zelf is hij een aantal keer het slachtoffer geweest van geweld. “In Astana ben ik twee jaar geleden toegetakeld door een groepje. Toen ik langsliep greep één van hen me bij de keel, en begon de ander al scheldend op mijn gezicht in te slaan. Ze lieten me bloedend achter en beroofden me.”

Moeilijk, maar niet ondraaglijk
Ondanks de berichten over discriminatie zijn er ook positieve ontwikkelingen in Kazachstan. In gayclubs kan in beschermde omgeving gefeest worden, en eerder dit jaar werd zelfs een symbolisch homohuwelijk gesloten. Het gesprek neemt een andere wending als de vergelijking met andere landen wordt getrokken. Tybow en Oscar moeten toegeven dat het leven voor homo’s in Kazachstan lastig is, maar niet ondraaglijk. “Als je je aanpast kun je in Kazachstan best een normaal leven leiden, het is niet zoals Afghanistan of Iran.”

Desondanks hebben zij in hun ogen geen toekomst in hun vaderland. “Als je het mij vraagt zal dit land de komende twintig, dertig jaar niet wezenlijk veranderen. Misschien dat het over vijftig jaar beter is, maar daar ga ik niet op wachten.” lacht Tybow. Oscar springt enthousiast op: “Nee, onze toekomst ligt ergens anders – wij willen naar San Francisco. De ‘gay heaven’ van de wereld! Het enige dat wij graag willen is gewoon onszelf kunnen zijn, en hand in hand over straat lopen. Dat is in dit rotland simpelweg onmogelijk.”

Op verzoek is Tybow’s naam gefingeerd

Project Menjatj (Russisch voor ‘Veranderd’) is een project van fotograaf Gert-Jan Peddemors, waarbij hij met zeven schrijvers door de republieken van de voormalige Sovjet-Unie reist. Doel van de reis is om vast te leggen hoe de Sovjet-geschiedenis vandaag de dag nog is terug te zien, en hoe deze bijzondere landen zich ontwikkeld hebben na de val van de Unie. De laatste etappe loopt door Centraal-Azië, waarbij Oezbekistan, Tajikistan, Kyrgyzstan en Kazachstan worden aangedaan. Gedurende zes weken schrijven Lindsey Groot en Sjoerd Klumpenaar de verhalen achter de foto’s van Gert-Jan. Naast verhalen voor De Buitenlandredactie produceren zij tijdens hun reis door Centraal Azië ook op www.menjatj.nl