Check altijd de feiten

Er is een nieuwe wet in Zweden. Voor fotograferen in de privésfeer is eerst toestemming nodig.

Dacht ik.

Voor het schrijven van een blog over mensenrechten zijn er onderwerpen te over. Ergens in deze wereld is er altijd wel iets, of veel mis. Daarnaast zijn bijna al die misstanden te vertalen in, of op een bepaalde manier te verbinden aan een mensenrecht. En als er zoveel is om over te schrijven, hoe bepaal je dan het onderwerp voor je blog?

Donderdagmiddag 30 mei ging ik achter mijn laptop zitten. Enigszins inspiratieloos begon ik websites van kranten en tijdschriften door te lezen. Ik hoopte een onderwerp tegen het lijf te lopen waarover ik me meteen zou opwinden. Een situatie waarbij ik heel hard ONRECHT zou denken. Of zo’n onderwerp waarbij je achter je oren moet krabben om er een reële voorstelling van te kunnen maken.

En al snel was mijn onderwerp daar.

Wat sneu voor de sociale media fanatici
Op onder meer Nu.nl, Volkskrant.nl, Telegraaf.nl en PowNed.tv luidt ongeveer dezelfde kop: “Nieuwe wet in Zweden die fotograferen in de privésfeer verbiedt.” Wat houdt deze wet in volgens de kranten? Vraag je geen toestemming aan de gefotografeerden, dan loop je kans op een boete of zelfs maximaal twee jaar gevangenisstraf.

Meteen begonnen de radartjes in mijn hoofd te draaien. Wat sneu voor de sociale media fanatici. Ineens is er een wet om te voorkomen dat je je privéleven zomaar in foto’s op het internet kunt gooien. Het vragen van toestemming wordt de dooddoener voor het beetje spontaniteit dat er nog in zulke beelden te vinden was: Sorry, maar heb je er bezwaar tegen als ik een foto maak van ons en onze drankjes? Mag ik een foto van je maken terwijl je daar achteloos in de tuin een sigaretje staat te roken? Vinden jullie het goed als ik een foto van ons maak in de spiegel op de wc?

Wat gebeurt er met de waakhondfunctie van de pers
Maar al snel bedacht ik me. Een blog over sociale media fanatici, is dat wel ‘mensenrechten’ genoeg? Beter is het als ik me focus op de mogelijke bedreiging van de persvrijheid, genoemd in de krantenartikelen. De wet is namelijk niet duidelijk genoeg in het aangeven van wat geldt als privésfeer en wat niet. Ook in de publieke ruimte kan een privésituatie plaatsvinden. Bijvoorbeeld tijdens het voeren van een telefoongesprek.

Kan de pers zijn waakhondfunctie nog wel uitoefenen, wanneer ze eerst aan jan en alleman toestemming moeten vragen voor een foto? En hoe zit het eigenlijk met het publiek? Mogen voorbijgangers wel fotograferen of filmen als het in het belang van de democratie is? In Nederland moedigt de overheid ons hier zelfs tot aan. Of stel dat de minister-president zich buitensporig misdraagt in een restaurant? Leg je dat vast?

In een poging al deze vragen te beantwoorden, ging ik op zoek naar wat er nu precies in de Zweedse wet komt te staan. Op een forum vond ik een Google Translate-vertaling van het wetsvoorstel, en ik zag mijn hele blog in duigen vallen.

Beledigende fotografie
Vanaf 1 juli wordt volgens de Nederlandse media het maken van foto’s in Zweden in de privésfeer zonder toestemming, beboet of bestraft met een gevangenisstraf. Uit de vertaling van het wetsvoorstel blijkt echter dat het in deze wet alleen om beledigende fotografie gaat. Deze fotografie is illegaal en geheim en vindt plaats in een omgeving, die door het subject als privé wordt gezien. Voorbeelden van ‘illegale plekken’ volgens de overheid zijn binnenshuis, het toilet, een kleedkamer of soortgelijke plaatsen. Het betreft het soort foto’s die ook als laster zouden kunnen worden gezien. Tot nog toe was het maken van dit soort foto’s niet strafbaar.

Wat nu? De wet leek niet zo ingrijpend te zijn als de Nederlandse media deden geloven. Ondertussen naderde de deadline voor mijn blog. Ik besloot de Zweedse ambassade te bellen. Wat wisten zij hierover? Helaas was de deskundige op het gebied van nieuwe wetgeving niet aanwezig. Ik twijfelde. Moest ik nog doorgaan met zoeken op dit onderwerp? Hoe betrouwbaar is een Google Translate-vertaling op een forum? Moet ik dan niet afgaan op wat er in de Nederlandse media verteld wordt?

Check the facts
Opeens dacht ik aan Yevgenia Albats, hoofdredacteur van het tijdschrift The New Times in Rusland. Via Coolpolitics hadden wij de mogelijkheid gekregen haar vragen te stellen over haar bestaan als journalist in Rusland, waar de persvrijheid steeds meer beperkt wordt. Het belangrijkste wat zij ons meegaf was het volgende: “Check the facts.” En met die herinnering had ik een nieuw perspectief op het onderwerp voor mijn blog. Door mijn zoekproces te beschrijven, kan ik laten zien hoe belangrijk het is feiten te checken.

Tijdgebrek verhindert mij om zelf achter de waarheid aan te gaan. Toch hoop ik dat deze blog enigszins aantoont hoe belangrijk het is dat ‘de pers’ wel checkt en niet klakkeloos alles overneemt. Ik ben benieuwd naar het nieuws dat morgen in de krant staat. Hadden de Nederlandse media het bij het juiste einde? Of komt er de komende dagen een nieuw nieuwsbericht, dat meer overeenkomt met de Google Translate-vertaling?

Dit blog verscheen eerder op CoolPolitics.nl in het kader van de Coolpolitics Masterclass Mensenrechten.

Lees ook ‘Wat paus Benedictus XVI werkelijk zei’ van Servaas van der Laan, over hoe een verkeerde vertaling en interpretatie hardnekkig nieuws werd.