‘Het krakende geluid toen de tank over zijn schedel reed zal ik nooit vergeten’

Op 9 oktober 2011 ontaardde een protestmars van Kopten in Cairo in een slagveld. Zeker 27 mensen vonden de dood en ruim driehonderd raakten gewond toen de vreedzame demonstratie bruut door het leger werd neergeslagen.

Een van mijn oud-studentes, Mariam, was erbij en zag hoe tanks van het leger over mensen heen reden. De tranen springen in haar ogen als ik haar ernaar vraag.

“Een klasgenote vroeg me na schooltijd of ik mee wilde lopen in de mars vanuit volkswijk Shubra naar Maspiro, het gebouw van de staatstelevisie in down town. Het leek me een goede zaak, dus ik stemde toe. We begonnen achteraan in de stoet, maar omdat het niet zo hard ging en wij stevig doorliepen, belandden we op den duur vooraan.”

Gezellig
“Ik had nog nooit eerder aan een protestmars meegedaan, of überhaupt gedemonstreerd, maar ik vond het eigenlijk wel gezellig. Er waren veel families, jongeren en kleine kinderen. De sfeer was heel gemoedelijk.” Toen het televisiegebouw in zicht kwam hoorde Mariam geweerschoten, en stoven mensen in paniek uit elkaar. “We werden van achteren beschoten, vanaf de brug, of misschien vanonder de brug.”

“Om een of andere reden renden we richting Maspiro, richting de tanks, zoals veel meer mensen. Ik denk dat we dachten dat het leger ons wel zou beschermen tegen onze belagers. We hadden geen idee dat degenen die ons beschoten ook militairen waren.”

Opzettelijk
“Plotseling kwamen de tanks in beweging. Ze reden heel hard. Het leek wel alsof ze opzettelijk probeerden mensen overhoop te rijden. We werden alle kanten op gedreven. De tanks kwamen van meerdere kanten. Het was verschrikkelijk. Die tanks reden mensen omver alsof het lappenpoppen waren. Ze vlogen alle kanten op.”

“Ik zag een man die voor de tank terecht kwam. Hij kon niet op tijd wegkomen, anderen hinderden zijn pad. Het was paniek, het was chaos. Mensen renden alle kanten op.”

“De tank reed recht over hem heen. Het was onwerkelijk. Het geluid van het kraken van zijn schedel zal ik nooit vergeten. Dat hoor ik soms in mijn nachtmerries nog. Het was zo’n moment waarop je weet dat er iets gaat gebeuren dat je niet wil zien, maar toch blijf je kijken.”

Overgeven
“Nadat de tank over hem heen was gereden was zijn hoofd zo goed als weg. Ik heb nog nooit zoiets verschrikkelijks gezien. Mensen naast me moesten ervan overgeven. Zijn hersenen lagen verspreid over de straat. Het was afgrijselijk.”

Mariam wist via zijstraatjes te ontkomen en liep een tiental minuten huilend en volledig van slag over straat. Een passerende automobilist heeft haar uiteindelijk naar huis gebracht, terug naar haar inmiddels extreem bezorgde ouders, die het hele gebeuren via de televisie gevolgd hadden.

Haar klasgenote, die ze in alle chaos was kwijtgeraakt, werd in haar been geschoten en door omstanders naar een ziekenhuis gebracht. Zij wil niet meer over de gebeurtenissen van die avond praten.

Doodslag
Het is inmiddels een jaar later en tot dusverre zijn er drie militairen, zij die de tanks bestuurden, veroordeeld. Voor doodslag. Oftewel: het ‘per ongeluk’ doodrijden van omstanders. Ze kregen gevangenisstraffen opgelegd van twee tot drie jaar. Ter vergelijking: voor godslastering krijg je in Egypte een soortgelijke straf. Het Egyptische leger heeft nooit schuld bekend aan het drama.

Mariam is ervan overtuigd dat er opzet in het spel was. “Het leger had dit van tevoren gepland. Er werd gericht op mensen ingereden. Ze waren er op uit om zoveel mogelijk Kopten te vermoorden.”

In dit filmpje zitten schokkende beelden van de betreffende avond.

De komende tijd schrijft journalist en fotografe Ester Meerman vanuit Egypte voor De Buitenlandredactie. Over de presidentsverkiezingen, haar belevenissen en werk in Caïro. Zij blogt al in het Engels op Stories from Cairo. Volg haar op Twitter: @estermeerman.