Actie tegen seksuele intimidatie in metrostation Cairo tijdens Suikerfeest

Tijdens het Suikerfeest in Cairo beschermden Egyptische mannelijke vrijwilligers vrouwen tegen seksuele intimidatie in de metro – en werden overladen met positieve reacties. De politie keek instemmend toe.

Op het perron van metrostation Sadat, recht onder het Tahrirplein in Cairo, staan zes Egyptische jongemannen te wachten op de metro. Doodgewone jongens van in de twintig. Ze lachen, maken grapjes. Alleen de gele jasjes die ze dragen verraden dat ze hier serieus aan het werk zijn.

Het is chaotisch op het station. Overal lopen mensen in feestelijke kleding vanwege de Eid, het Suikerfeest, klaar om te gaan flaneren in het centrum van Cairo en het einde van de vastenmaand Ramadan te vieren.

Een metro komt het station binnenrijden. De jongens zorgen ervoor dat ze ieder op een plaats staan waar zo meteen de deuren van de vrouwensecties in de metro opengaan, klaar om de mannen die zich ongeoorloofd in de vrouwensecties bevinden direct naar de andere wagons door te verwijzen waar
zowel mannelijke als vrouwelijke passagiers zijn toegestaan.

En inderdaad, in de speciaal voor vrouwen bestemde rijtuigen van de metro bevindt zich een tiental mannen, voornamelijk jongens van een jaar of veertien en een enkele volwassen man gearmd met zijn echtgenote.

De vrijwilligers op het perron stappen kordaat de vrouwencoupes binnen en vertellen de mannen op dwingende maar vriendelijke toon dat zij zich in het verkeerde deel van de metro bevinden. Het merendeel van de jongens verlaat rennend, lachend en wat beschaamd de vrouwensectie, zich haastend naar de gemengde wagons voordat de metro weer vertrekt. En oudere man gaat in discussie – om even later alsnog te vertrekken.

Vrouwen kijken verbaasd naar de jongens in de gele hesjes die zich plotseling in hun deel van de metro bevinden en binnen enkele seconden alle ‘indringers’ verjagen. Voordat zij echt beseffen wat er gebeurt, zet de metro zich alweer in beweging, nu met vrouwensecties waarin geen man meer te bekennen is. Een vrouw steekt nog snel haar duim op naar een vrijwilliger en zwaait totdat de metro in de donkere tunnel verdwijnt.

Sinds in 2005 een meisje in het centrum van Cairo tijdens het Suikerfeest door een groep mannen haast volledig werd ontkleed staat seksuele intimidatie meer onder de aandacht in Egypte. Veel vrouwen zijn bovendien lastiggevallen tijdens demonstraties na de revolutie.

Inmiddels zijn verschillende initiatieven gestart tegen seksuele intimidatie, zoals een online kaart waarop seksuele intimidatie op straat kan worden aangegeven. Ook bestaat er sinds kort een Youtube-kanaal waarop vrouwen demonstratief filmpjes plaatsen van mannen die ongewenst in het vrouwendeel van de metro meerijden.

Abd El Fattah Mahmoud (22), een van de initiatiefnemers van de actie in de metro, vertelt: “Veel mannen die in de vrouwenwagons stappen vinden het gewoon fijn dat het er minder druk is. Anderen vinden het oneerlijk of onnodig dat vrouwen een eigen deel hebben. En sommigen doen het helaas bewust om te intimideren, staren of zelfs vrouwen aan te randen. De meeste mannen die we aanspreken houden zich van de domme, terwijl zij precies weten wat ze aan het doen zijn. Een enkeling is zich er werkelijk niet van bewust dat hij zich in de verkeerde wagon bevindt.”

“Het metrostation is een geschikte plaats om actie te voeren tegen seksuele intimidatie”, vertelt organisator Nihal Saad Zaghloul (26). “Het is er druk, maar overzichtelijk en er is een grote doorstroom van mensen die onze boodschap meekrijgen.” Zelf werd zij afgelopen 2 juni tijdens een demonstratie na het proces van Mubarak lastig gevallen door een groep mannen. Het betekende voor haar de laatste demonstratie die ze bijwoonde op het Tahrir-plein. Saad Zaghloul:

“Het is oneerlijk dat de helft van de bevolking bang is om naar buiten te gaan. Mensen zeggen vaak tegen vrouwen: ‘Pak dan ook niet de bus of de metro, en kleed je gepast.’ Maar dat is geen oplossing voor het probleem. Bovendien worden vrouwen die gesluierd zijn ook lastiggevallen op straat. Het probleem wordt genormaliseerd in de samenleving en vrouwen krijgen altijd de schuld. Sommige daders beweren zelfs dat vrouwen het fijn vinden; want wie zwijgt, stemt toe. Met deze actie wil ik de stilte doorbreken en een signaal afgeven dat wij zeker niet instemmen met wat er gebeurt.”

Het is wat tegenstrijdig vanuit feministisch oogpunt; mannen uit de vrouwensectie weren lijkt op instemming met segregatie. “Ik hoop dat uiteindelijk een aparte wagon voor vrouwen niet meer nodig is”, zegt Saad Zaghloul. “Maar vooralsnog voelen vrouwen zich niet veilig in de metro. Ik hoop dat wij het bewustzijn van dit probleem kunnen vergroten, want als niemand zegt dat seksuele intimidatie verkeerd is, dan denken mannen: ‘Waarom niet?’. Inmiddels is seksuele intimidatie als een monster, dat ons allemaal opeet.”

Tijdens de laatste dagen van de Ramadan richtte zij de facebookpagina ‘Patrols against sexual harassment in Eid’ op, en nodigde al haar vrienden uit om te helpen als vrijwilliger. Honderden mensen gaven aan te zullen komen, maar uiteindelijk zijn het er tientallen geworden op de eerste dag van het drie dagen durende feest. Het is immers vakantie. En er is een belangrijke voetbalwedstrijd. Behalve in de metro opereren twee andere kleine groepen boven de grond, in het centrum van Cairo en in een rustigere wijk in het Westelijke deel van de stad.

“Natuurlijk ben ik teleurgesteld over de opkomst”, zegt Saad Zaghloul. “Het plan was aanvankelijk om ons te verspreiden over verschillende metrostations. Bovendien zouden we een tweede lijn van vrijwilligers vormen op het perron, waar we de ‘daders’ naar door konden verwijzen om op rustigere toon in gesprek te gaan over het probleem van seksuele intimidatie. Maar dit is een goed begin.”

“Ik ga zelf nooit met de metro, maar ik hoor altijd negatieve verhalen van mijn vrienden”, vertelt vrijwilliger Omar El Gabry (23). “Ik zou willen dat ik hen kon beschermen. Daarom ben ik hier vandaag; om mensen bewust te maken van wat zij doen. Ik probeer altijd vriendelijk te blijven, en maak veel grapjes.” Dat laatste blijkt vooral te werken bij de jongens die in het deel voor vrouwen meerijden. Als twintigers die hun puberende broertje opvoeden sturen de vrijwilligers hen weg. Gabry:

“We zeggen ook dat er een boete bestaat voor mannen die meerijden in de vrouwenwagons van de metro– die overigens nooit wordt uitgedeeld. Dan schrikken veel mannen en vertrekken meteen. Ik heb nog maar een keer gehad dat iemand weigerde uitstappen. Toen reisde ik met hem mee naar het volgende station en overtuigde hem in de tussentijd.”

“We krijgen alleen maar positieve reacties van de passagiers”, vertelt Fattah Mahmoud. “Mannen komen naar me toe om hun waardering uit te spreken. Vrouwen
zijn vaak heel verbaasd, maar bedanken ons en moedigen ons aan.”

Fattah Mahmoud: “Egyptenaren zijn trots op hun vrijgevigheid, tolerantie en hoofsheid. Maar Egypte is nu zo arm, dat van vrijgevigheid weinig sprake meer is. De sfeer is gespannen sinds de revolutie, dus ook de tolerantie is grotendeels verdwenen. Ik zie het als mijn plicht om onze laatste trots te bewaken. Anders hebben we niets meer. Mijn ouders vinden het niet erg dat ik het Suikerfeest hierdoor deels mis en zijn alleen maar trots. Mijn moeder gaf me een grote doos snoepjes mee om uit te delen aan de vrijwilligers.”

Op het perron zijn er inmiddels ook twee jonge politieagenten bij komen staan. Vanaf de zijlijn kijken ze instemmend toe. Van tevoren hadden de organisatoren toestemming gevraagd aan het metrobedrijf en de politie op het station. Fattah Mahmoud: “Zij zijn erg enthousiast over ons initiatief. Idealiter zou natuurlijk de politie op de metrostations de orde moeten bewaken, maar na de revolutie durven zij niet meer in te grijpen, bang om in een kwaad daglicht te komen te staan. Ook deze jongens zijn slachtoffers. Zij vormen de laagste rangen binnen de politie en voelen zich machteloos.”

Foto’s door Alexander Schippers.

Lees ook:

Egyptische journalisten demonstreren tegen controle media door Moslimbroederschap
Waarom Arabische mannen vrouwen haten
Stories from Cairo: Tahrir is helemaal zo’n vrij plein niet