‘National Geographic moet zich schamen’

In een uitzending van het programma ‘Scam City’ werd Amsterdam door National Geographic Channel weggezet als een stad waar je als toerist niet veilig bent. We zagen een beroving door nepagenten en twee ‘experts’ die presentator Conor Woodman door de krochten van de oude binnenstad leidden. Burgemeester van der Laan eiste rectificatie toen bekend werd dat National Geographic de criminelen in de serie betaald zou hebben om mee te doen. NGC hield met klem vol dat van acteurs geen sprake zou zijn geweest, tot vandaag. De zender gaf vanmorgen toe dat het programma in scène is gezet.

Als inwoner en liefhebber van Amsterdam – maar toch vooral als journalist – schrik ik daarvan. Het is pijnlijk; en niet alleen voor National Geographic, voor de productiemaatschappij of voor presentator Conor Woodman. Deze affaire slaat een deuk in het vertrouwen dat kijkers hebben in journalistieke media – en die zijn vandaag de echte verliezer. National Geographic Channel moet zich schamen.

‘Extreme’ is het toverwoord
National Geographic is een Amerikaanse zender die zich ooit onderscheidde met documentaires en inhoudelijk sterke series over wetenschap, wildlife en techniek. In het gevecht om kijkers is de laatste jaren het kernwoord ‘extreme’ steeds belangrijker geworden. ‘De hoogste torens’, ‘de gevaarlijkste roofdieren’, ‘de grootste machines’. Wetenschap was niet sexy genoeg, er moesten excessen worden opgezocht. In zekere zin is dat te begrijpen, het is een trend in het medialandschap. Maar in die sensatiezucht is er nu dus een grens overschreden. We zien hier een filmmaker die heel ver gaat om een beeld van een stad te creëren dat het programmaformat goed uitkomt en niet per se recht doet aan de werkelijkheid.

In het gevecht om kijkers is de laatste jaren het kernwoord ‘extreme’ steeds belangrijker geworden. ‘De hoogste torens’, ‘de gevaarlijkste roofdieren’, ‘de grootste machines’.

Maar wat is de werkelijkheid? Amsterdam is de laatste jaren wel degelijk onveiliger geworden voor toeristen, zo verklaarde politiechef Pieter-Jaap Aalbersberg begin dit jaar. Het aantal straatroven steeg van ruim 1800 in 2012 naar liefst 2100 in 2013. Je zou dus kunnen zeggen dat de filmmakers van National Geographic een trend voor het voetlicht wilden brengen, en daar beeld bij zochten. Het is algemeen bekend dat veel van wat op tv verschijnt, voor de opname is voorbesproken.

De rol van de journalist
Het gaat om de manier waarop. Het programma schetst in drie kwartier een horrorbeeld van de stad, waardoor je er als buitenlandse kijker nooit meer heen zou willen. De rol van presentator Conor Woodman is hierin groot, want hoewel de beelden bijna te ongeloofwaardig voor woorden zijn, doet hij alles om de situatie echt te laten lijken. Door zichzelf te laten ‘beroven’ voor het Centraal Station en ook de crew erin te betrekken (“zelfs zij hadden het niet door”) laat hij het lijken alsof je bij aankomst in Amsterdam een crimineel broeinest inloopt.

Vandaag kwam dus de aap uit de mouw: de zakkenrollers in Scam City werden niet alleen betaald voor hun deelname aan het programma, grote delen van het programma zijn geënsceneerd. De kijker wordt dus moedwillig belazerd en krijgt een totaal verkeerd beeld van een stad als waarheid gepresenteerd. Als Amsterdam echt zo gevaarlijk was, waren er geen betaalde criminelen nodig geweest om dit op beeld vast te leggen.

Als journalistiek medium is het je taak om de waarheid zo zuiver mogelijk weer te geven. Is National Geographic dan nog langer journalistiek bezig? Ik vind van niet. Voorproductie bij tv-opnamen is vaak niet te voorkomen, maar er zijn grenzen. Als Scam City in scene is gezet, wie garandeert mij als kijker dan dat de andere programma’s dat niet zijn? Laten we het er maar op houden dat de grizzlyberen in Hunter Hunted wel degelijk echt zijn, en niet in zalmen worden uitbetaald.

Ben je het met Sjoerd eens? Helemaal niet? Wil je verder bijdragen aan de discussie? Reageer dan in de comments of stuur een opiniestuk op naar opinie[at]debuitenlandredactie.nl