Brazilië: democratie of dictactuur?
Het is duidelijk dat, in sommige delen van het land, Brazilië onmogelijk een democratie genoemd kan worden. En neen, dit is geen overdreven radicale stelling zomaar eventjes geponeerd door een linkse activiste, maar -jammer genoeg- is het simpelweg een logische conclusie gebaseerd op recente gebeurtenissen en feiten die dagelijkse kost zijn hier in Rio.
Beroving van het recht op manifestaties, van het recht op vrije meningsuiting en een onrechtvaardige staat
Op 11 maart vond in het consortium van 13 favela’s Complexo do Alemão een vreedzame manifestatie plaats, georganiseerd door enkele bewoners (eigenlijk vrienden van mij). De manifestatie was een roep om gerechtigheid: een maand geleden arresteerde de politie willekeurig 2 bewoners, zonder enige inverdenkingstelling. Deze 2 mannen zitten ondertussen al enkele maanden in de cel en nog steeds is er geen onderzoek opgestart.
Het stadsbestuur van Rio is echter heel erg bang voor elke vorm van protest en schoot daarom de manifestatie onmiddellijk uiteen, oorspronkelijk met rubberen kogels en pepperspray, maar later ook met echte kogels en granaten. Verschillende bewoners raakten gewond en enkelen werden opgepakt. De politie fotografeerde en filmde alle manifestanten en ondervraagde de lokale community press die beelden registreerde van de manifestatie. Kortom: een beroving van het recht op manifestaties, van het recht op vrije meningsuiting en een onrechtvaardige staat.
En er zijn nog veel meer voorbeelden van de dictatoriale manier waarop de regering in de favela’s handelt: de politie heeft er bijvoorbeeld de vrijgeleide om zomaar huizen binnen te vallen; ze heeft er geen huiszoekingsbevel voor nodig. Verder is ze geautoriseerd om gelijk wie gelijk wanneer te fouilleren. Als ze ‘criminelen’ doodschieten, komt daar geen onderzoek naar, alsook niet wanneer ze onschuldige burgers verwonden of vermoorden.
Buiten de favela is daar soms verontwaardiging over, maar even vaak kraait er geen haan naar.
Brainwashing van de grote massa
Hoe kan het dat de Cariocas (inwoners van Rio) die buiten de favela’s wonen, de dood van onschuldige medeburgers zomaar aanvaarden? Maria Helena Moreira Alves, ex-professor aan de Universidade Estadual do Rio de Janeiro, gespecialiseerd in mensenrechten en internationale politiek, verklaarde in interview met de krant A nova democracia eerder dit jaar:
“De regering en de milities rechtvaardigen deze doden door de favela’s als heel erg gevaarlijk af te schilderen, waardoor Cariocas van buiten de favela’s enorm bang zijn en akkoord gaan met de noodzakelijkheid van geweld, ook wanneer onschuldige burgers slachtoffer worden. Zij worden aangepraat dat bijna alle bewoners binnen de favela iets met drugs en geweld te maken hebben, terwijl dit helemaal niet zo is (eerder een 95-5% relatie).”
De uitzonderingstoestand en het gevaar van uitbreiding
Professor Alves stelt dat de favela’s zich momenteel in een Uitzonderingstoestand bevinden, wat betekent dat de staat alle grondwettelijke rechten van alle personen van een bepaald territorium opgeschort, zoals –zie hierboven- het recht op manifestaties, vrije meningsuiting. Alves:
“Dit is zogezegd voor een tijdelijke duur, maar eenmaal een staat de noodtoestand uitroept, maakt ze dit maar een uitzonderlijk keer ongedaan. Meestal verlengt een regime een dergelijke tijdelijke noodtoestand en breidt ze het gebied steeds uit totdat het geheel uitdraait op een dictatuur. Dat is ook wat er gebeurd is in Brazilië in 1964.”
Democratie of dictatuur?
Het gebied waar de noodtoestand geldt, is zich volgens haar nu al aan het uitbreiden en zal volgens haar weldra gelden in alle steden waar voetbalwedstrijden voor de wereldbeker zullen plaatsvinden. De gewelddadige manier waarbij de politie bijvoorbeeld tijdens de juli manifestaties vorig jaar ageerde, toont de beknotting van het democratische recht op manifestaties aan. Hierin past ook de discussie op de recent voorgestelde anti-terrorisme wet; een wet die een aantal daden definieert als ‘terrorisme’ en die bedoeld was om vóór het WK Voetbal in gang te kunnen treden. Velen denken dat deze wet enkel gemaakt is om alle protesten die tijdens (en tegen) de Wereldbeker zullen doorgaan, strafbaar te kunnen maken.
Het goede aan Brazilië is dat de bevolking in opstand komt, waardoor de huidige regering zich zal moeten aanpassen of zal moeten oprotten. Het is echter erg dat in de favela’s de repressie zo gigantisch is waardoor het voor hen onmogelijk is om op te komen voor hun rechten. En voorlopig zal geen enkele Carioca dat voor hen doen, want allen werden ze, onterecht, doodsbang gemaakt van deze wijken.
De Vlaamse correspondent Tine Vanhee woont in een favela in Rio de Janeiro. Zij schrijft over haar werk en over Brazilië op haar site Tiny schrijft. Op Twitter is zij @vanheetine.
