Verkiezingen 2014: wat valt er te kiezen?
De grootste oppositiepartij van Zuid-Afrika, de Democratic Alliance (DA), trapte afgelopen weekend haar verkiezingscampagne officieel af met een bijeenkomst in de stad Polokwane. 50 duizend mensen kwamen erop af. Opvallend, want Polokwane ligt in Limpopo, een provincie waar de DA traditioneel weinig aanhang heeft.
Toch was de keuze voor Polokwane weloverwogen. Allereerst wilde de DA laten zien dat zij zelfs in Limpopo een massa mensen op de been kan brengen. Ten tweede moest de plek symbolisch zijn. Polokwane was de plek waar in 2007 ANC-president Thabo Mbeki werd weggestemd en de huidige president Jacob Zuma de leiding kreeg over het ANC. De DA stelt dat dit een (negatieve) ommekeer was in de politieke geschiedenis van post-apartheid Zuid-Afrika. De DA-bijeenkomst van afgelopen weekend moest, wederom in Polokwane, nu de positieve ommekeer worden.
DA wil krampachtig ook een ‘zwarte partij’ zijn
Maar het was duidelijk dat de DA ook voor Polokwane koos, omdat zij er daar zeker van was dat de 50 duizend aanhangers bijna uitsluitend zwart zouden zijn. Ze wist dat de bijeenkomst op drie Zuid-Afrikaanse zenders zou worden uitgezonden. Het ultieme moment voor imagebuilding.
Het wordt echter bijna wat gênant, zo hard als de DA tegenwoordig probeert over te komen als een ultieme ‘multiraciale’ partij. Ze slaat daarin door, door zich haast te willen presenteren als een partij speciaal voor zwarte Zuid-Afrikanen.
Deels is het ANC daar debet aan. De regeringspartij laat geen mogelijkheid onbenut om de DA onterecht weg te zetten als ‘apartheidspartij’. Maar het wel erg geforceerde ‘bewijzen’ van de DA van het tegendeel overtuigt niet. Het is te doorzichtig, te gemaakt.
Daar komt bij dat het slecht is voor de diversiteit van de Zuid-Afrikaanse politiek. Want niet alleen schuift de DA meer en meer zwarte gezichten naar voren en probeert zij krampachtig bij elke partijbijeenkomst zwarte Zuid-Afrikanen de meerderheid te laten vormen, ze neemt in dit kader ook nog bijna het hele ANC-verkiezingsprogramma over.
Veel politiek analisten wezen er de afgelopen dagen al op. Feitelijk wil de DA in haar programma nagenoeg hetzelfde als het ANC. Belangrijkste punt van de DA is slechts dat zij zegt dat het ANC zijn beleid nooit zal implementeren, en de DA het hare wel.
Alles beter dan nog eens vijf jaar ANC?
Nu ben ik geen groot fan van de zeer neoliberale, marktgerichte oer-ideologie van de DA. Maar ik vind het alsnog wel schadelijk als zij die oer-ideologie opeens overboord zet in de machtsbeluste hoop dat zij daarmee meer zwarte kiezers aanspreekt.
Want het maakt dat er nauwelijks nog iets te kiezen valt bij de verkiezingen van 7 mei. Het is het ANC, of de DA die zich het ANC-beleid (dat zij gek genoeg tegelijkertijd bekritiseert) eigen heeft gemaakt. Samen zijn de partijen goed voor ruim 80 procent van de stemmen. De Zuid-Afrikaanse politiek is eenheidsworst.
De DA verloochent zijn neoliberale principes onder het motto ‘alles beter dan nog eens vijf jaar ANC’. Velen zijn het eens met die strategie. Ik twijfel. Ik denk dat nog eens vijf jaar mismanagement en toenemende ANC-corruptie inderdaad desastreus kan zijn voor Zuid-Afrika. Maar op de langere termijn lijkt het mij toch gezonder om een divers politiek spectrum te ontwikkelen, met partijen die niet slechts wensen een meerderheid van de stemmen te winnen, maar die duidelijk voor hun principes staan, ongeacht of een meerderheid van de Zuid-Afrikaanse het met hen eens is.
Pas dan worden er wellicht werkelijke oplossingen bedacht voor de problemen van Zuid-Afrika en wordt er niet slechts door iedereen hetzelfde beloofd – het volstrekt onrealistische aantal van 6 miljoen nieuwe banen bijvoorbeeld, in vijf jaar (ANC) of in tien jaar (DA). Pas dan ontstaat er werkelijk competitie van ideeën.
Maar wellicht ben ik naïef. Populisme schijnt overal ter wereld een onweerstaanbare verlokking te zijn. Dus waarom niet in Zuid-Afrika?
