Verkiezingen 2014: onvoorwaardelijke liefde
Ik was gisteren in de township Alexandra, in het noorden van Johannesburg, voor een verhaal over werkloosheid in Zuid-Afrika. Ik sprak er onder meer met John, en we hadden het uiteindelijk niet alleen over werkloosheid, maar ook over de politiek.
John was uitzonderlijk negatief over het ANC – net als de meeste Zuid-Afrikanen. Maar hij antwoordde op mijn vraag op welke partij hij ging stemmen wel: ‘op het ANC natuurlijk’ – eveneens net als de meeste Zuid-Afrikanen.
Niks nieuws onder de zon dus eigenlijk. Maar voor een buitenstaander blijft de vraag toch elke keer weer fascinerend: waarom zou je toch in hemelsnaam blijven stemmen op een partij waarvan je de leiders vanuit de grond van je hart haat?
Het ANC heeft een burgeroorlog voorkomen
Het antwoord van John was dat het ANC nu eenmaal een burgeroorlog had voorkomen begin jaren negentig. ‘Kijk naar wat er in de rest van Afrika gebeurt,’ zei hij. ‘Kijk naar Congo, naar de Centraal Afrikaanse Republiek, naar Mali en naar Sudan.’
Eerst stribbelde ik nog wat tegen met het argument dat het toch veel verstandiger is je stem te baseren op basis van wensen voor de toekomst, dan op basis van wat een partij heeft gedaan in het verleden. Maar al snel sijpelde het besef binnen dat ik misschien makkelijk praten had.
Mijn land is immers al stabiel zolang ik leef. Nederland heeft in mijn levensspanne nooit op de rand van een (burger)oorlog gebalanceerd. Mede daardoor hecht ik weinig aan het verleden.
Ik bedoel: ik dank verschillende Nederlandse partijen dat zij een uitgebreide welvaartsstaat hebben opgebouwd, abortus en het homohuwelijk hebben gelegaliseerd en van Nederland één van de meest welvarende landen ter wereld hebben gemaakt. Maar dat zijn geen zaken die resulteren in een werkelijk onvoorwaardelijke liefde.
Als ik op een bepaalde manier het gevoel zou hebben dat ik mijn leven aan één van de Nederlandse politieke partijen te danken had, zou het dan wellicht geen ander verhaal worden? Zou enige corruptie binnen die partij mij dan beroven van de schier oneindige dank die ik zou voelen voor het redden van mijn leven? Lijkt me niet.
‘Zuid-Afrika gaat dezelfde kant op als Zimbabwe’
In het gesprek met John begreep ik plotseling beter dan ooit waarom het ANC zo ongelooflijk veel kan maken bij zijn achterban. Hoe corrupt en inefficiënt het ANC tegenwoordig ook is, de partij behoedde Zuid-Afrikanen begin jaren negentig wel voor een Rwanda-, Burundi- of Somalië-scenario. Dat is meer waard dan wij Europeanen ons kunnen voorstellen.
Maar toen sloeg de stemming van John opeens toch weer om. ‘Als het zo doorgaat gaan wij dezelfde kant op als Zimbabwe,’ zei hij. Ik knikte. Ook in Zimbabwe kreeg de voormalige vrijheidsbeweging Zanu-PF, de Zimbabwaanse evenknie van het ANC, te lang te veel onvoorwaardelijke steun, zowel van de bevolking als vanuit het buitenland. De wetenschap dat de liefde onvoorwaardelijk leek, maakte Robert Mugabe tot een wrede dictator die zijn land volledig kapotmaakte. Hij had het gevoel dat hij niet kon verliezen.
Ik besefte dus ook al snel dat het grootste gevaar voor een democratie onvoorwaardelijke liefde voor een partij is. Het is de reden waarom een vrijheidsbeweging na ‘de bevrijding’ nooit een politieke partij zou mogen worden, maar zichzelf per definitie zou moeten opheffen. Het is de reden waarom ik hoop dat John ooit van politieke voorkeur zal veranderen.
