Nog geen predator state
Het populaire verhaal wil dat je ’s nachts in het centrum van Johannesburg door rood mag rijden, omdat stoppen te gevaarlijk is. Niet waar. Ik merkte dat onlangs, toen ik in het donker net het oranje miste. Ik werd direct door een agent aan de kant gezet.
Nu is dat op veel plekken in Johannesburg niet zo’n probleem. Met een kleine vergoeding rond je rijbewijs gevouwen kom je er vaak wel mee weg. In sommige wijken is omkoping moeilijk, maar niet waar ik nu door rood reed. Je leert snel welke politieregio’s wel en niet corrupt zijn.
Predator state
Ik geef toe dat ik in het verleden wel eens zo’n bribe heb betaald. Maar sinds enige tijd neem ik mij voor dat niet langer te doen. Liever een hoge boete. Anders is mijn kritiek op de groeiende corruptie in Zuid-Afrika hypocriet.
Zuid-Afrika is bovendien (nog) geen predator state. In zo’n staat hoef je niet per se iets fout te doen om beboet te worden. Je kunt daar vaak niet anders dan betalen. Er is zo weinig controle van bovenaf dat agenten kunnen doen wat zij willen. In een predator state is de politie je grootste vijand.
In Zuid-Afrika moet je wel degelijk iets fout hebben gedaan, eer je wordt aangehouden. De meeste agenten zijn huiverig voor de klachtenlijn. Pas als zij weten dat jij weet dat je fout zit voelen zij zich gesterkt. Als jij in zo’n geval meewerkt aan de omkoping – een voorstel dat altijd verdekt en met veel gedraal wordt gebracht – ben je immers even strafbaar als zij.
Een toerist, kassa!
“Welke kleur had het verkeerslicht?”, vroeg de agent streng. “Uw rijbewijs alstublieft.”
Ik gaf hem mijn roze, Nederlandse pas. Ik zag een twinkeling in zijn ogen. Een toerist. Kassa!
“Ik ga u een boete van tweeduizend rand geven”, zei hij. Even schrok ik. Dat is zo’n 170 euro. Veel geld, al wordt in Zuid-Afrika de helft van je boete kwijtgescholden als je op tijd betaalt. Maar na een paar seconden realiseerde ik me: onmogelijk. Boetes in Zuid-Afrika zijn relatief laag. De agent moest denken dat ik, als toerist, geen idee had. Hij zette hoog in, een schijnbedrag, in de veronderstelling dat ik in paniek zou raken en daarna zelf het initiatief zou nemen bij het zoeken naar ‘een oplossing’. Het is een veel gebruikte tactiek onder corrupte agenten.
Zuid-Afrika is nog niet verloren
“Goed, schrijf maar een boete uit”, blufte ik echter terug.
De man keek me verrast aan. “Weet u dat zeker?”, vroeg hij ongelovig.
“Ik ben toch door rood gereden?”
De agent wist zich even geen houding te geven. Hij twijfelde een paar seconden. “U bent een aardige man”, zei hij vervolgens wat gehaast. “Dus ik laat het deze keer bij een waarschuwing.”
Opgetogen stapte ik weer in. Zuid-Afrika is inderdaad nog niet verloren. Het heeft nog zin je tegen corruptie te verzetten. Dat wordt zelfs af en toe beloond.
Dit blog verscheen eerder als column in het dagblad Trouw.
