Patriottistische verslaggeving?
Er was afgelopen week goed nieuws voor de persvrijheid in Zuid-Afrika. Een wet die deze vrijheid sterk moet inperken, werd door president Jacob Zuma teruggestuurd naar het parlement. Hij zou de toets aan de grondwet niet doorstaan, gaf de president als argument. En de wet had langs het grondwettelijk hof gemoeten. Was nooit gelukt.
Wie cynisch is, zou kunnen stellen dat Zuma de wet vooral terugstuurde met één opdracht: zoek een manier om de persvrijheid in te perken buiten de beginselen van de grondwet om – en ja, ik ben op dit gebied inderdaad nogal cynisch.
Blijft staan dat de wet voorlopig niet in werking treedt. Mooi. Klokkenluiders en journalisten kunnen voorlopig dus niet harder door de overheid worden aangepakt onder de noemer van ‘nationale veiligheid’ – wat de nieuwe wet mogelijk had moeten maken.
Mexico als lichtend voorbeeld van persvrijheid?
Er was echter ook slecht nieuws. Want het goede nieuws is waarschijnlijk slechts van tijdelijke aard. Dat maakten de verdere woorden Zuma wel duidelijk. De president riep de Zuid-Afrikaanse media namelijk op tot ‘positievere, meer patriottistische verslaggeving’.
Zuma noemde Mexico als lichtend voorbeeld. Daar zouden kranten en tv-stations bewust niet over de enorme criminaliteit berichten om internationale investeerders niet af te schrikken. Dat leek Zuma ook wel wat in Zuid-Afrika. Hij maakte geen geintje.
Pijnlijk, want Mexico is één van de gevaarlijkste landen ter wereld om als journalist te werken. 87 journalisten werden er alleen dit jaar al vermoord. Van 179 onderzochte landen staat Mexico qua persvrijheid op een troosteloze 153ste plek, ruim honderd plekken onder Zuid-Afrika.
Als dus één land een voorbeeld zou moeten nemen aan een ander .. Maar niet volgens Zuma.
Een patriottistische verslaggever helpt corruptie aan het licht te brengen
Zou Zuma echt niet begrijpen dat journalisten in Mexico nauwelijks nog verslag doen van criminaliteit, omdat dit voor hen gewoon te gevaarlijk is? En zou hij werkelijk denken dat het beter zou zijn als journalisten in Zuid-Afrika nooit meer verslag doen van alle moorden, corruptie en slechte prestaties van de regering in Zuid-Afrika? Er zijn twee opties.
Indien het antwoord ‘nee’ is, is dat levensgevaarlijk. Want dan is Zuma er slechts op uit de media te manipuleren. Hij probeert dan uit eigenbelang een groep ja-knikkers te boetseren, en zal zeker niet schuwen daar in de toekomst ook wetgeving voor in te zetten.
Dat lijkt het meest waarschijnlijk. Maar stel dat het antwoord ‘ja’ is? Ook geen pretje. Dan is Zuma namelijk nog dommer dan velen al dachten en heeft hij nog minder begrepen wat een land ‘democratisch besturen’ precies betekent.
Want, in de woorden van journalistiek professor Anton Harber in de Mail & Guardian, is een patriottistische verslaggever immers iemand die de overheid helpt corruptie aan het licht te brengen, niet iemand die zulke zaken negeert.
En Harber voegde daar nog vilein aan toe: zeker bijvoorbeeld wanneer het gaat om maar liefst 200 miljoen Rand (18 miljoen euro) aan overheidsgeld dat onrechtmatig is geïnvesteerd in de nieuwe woning van de president.
