‘We willen niet dat de kijker koffie gaat zetten als ze weer ‘Allahu akbar’ horen’

Brechtje van de Moosdijk, op de achtergrond de buitenlandredactie van RTL Nieuws
Brechtje van de Moosdijk, op de achtergrond de buitenlandredactie van RTL Nieuws

Hoe gaat een buitenlandredactie in Nederland in z’n werk? Welke afwegingen worden er gemaakt en in hoeverre is er nog ruimte voor goede buitenlandjournalistiek? De Buitenlandredactie doet een rondje buitenlandredacties in Nederland. In deze eerste editie een interview met Brechtje van de Moosdijk, chef Buitenland bij RTL Nieuws.

Hoe ben jij in de buitenlandjournalistiek gerold?

Ik heb Russisch gestudeerd, vervolgens schreef ik als freelancer over Rusland en Oost-Europa. Zo ben ik bij de buitenlandredactie van RTL Nieuws beland. Daar bleek dat talenkennis toch wel vrij essentieel is in het vak; ik spreek namelijk ook Spaans. Toen Maxíma in beeld kwam zat ik krap een jaar bij RTL Nieuws, bleek ik toevallig de enige op de redactie te zijn die Spaans sprak. Dus ik mocht zes weken mee naar Argentinië; een droom als jonge journalist.

Hoeveel mensen werken er op de buitenlandredactie?

Er werken hier een stuk of vijftien redacteuren, sommigen vast, anderen freelance of in deeltijd. Op een dag hebben we negen redacteuren in de basis zitten, twee daarvan voor RTL Z. Vanaf 12 uur komen vijf anderen erbij samen met de beeldcoördinator.

Is er een afgesproken verhouding buitenlandnieuws in elke uitzending?

Nee, daar hebben we geen verdeelsleutel voor. We openen wel sneller met binnenlands nieuws, omdat dat de kijker direct raakt. Als ik zelf gok, is de verhouding zo’n dertig procent buitenland en zeventig procent binnenland, maar dat is dan inclusief politiek en economisch nieuws.

Moet je vechten voor je buitenlandse onderwerpen?

Ja, constant. Dat is ook de lol van het vak. Je moet de hele tijd nadenken waarom je verhalen boeiend en belangrijk zijn voor de kijkers. Je kan wel dag in, dag uit nieuws brengen over het aantal doden in Syrië maar dat komt bij mij zelfs niet meer aan. Dus je wilt een verhaal op een andere manier vertellen, dus met een andere invalshoek. Dat is waar we steeds naar zoeken, hoe laat je mensen op een nieuwe, boeiende en interessante manier zien dat iets belangrijk is. Dat ze niet meteen gaan wegzappen of koffie gaan zetten als ze weer ‘Allahu akhbar’ horen.

Wat moet een kijker weten na het half acht nieuws?

Hij moet goed geïnformeerd zijn over de wereld, maar ook over zijn eigen belevingswereld. Ik denk dat we nooit een bulletin zouden doen met alleen maar buitenlands nieuws.

Je probeert altijd het gesprek van de dag in je uitzending hebben. De kijker wil misschien meer weten over de details van de relatiebreuk tussen Eva Jinek en Bram, die ook uit z’n ambt wordt gezet. Maar we hebben ook RTL Boulevard en dat zit vlak voor onze eigen uitzending dus daar worden ze wel over Eva bijgepraat. Het moet natuurlijk wel bij je eigen programma passen.

Kun je je werk loslaten?

Het ligt er een beetje aan, vaak ben ik na mijn werk nog aan het twitteren, bel ik contacten of correspondenten, om toch nog dingen te checken. Dat vind ik leuk om te doen, maar niet ten koste van alles.

Ik werk lange dagen, maar wel vier dagen per week. Vrijdag ben ik vrij. In het weekend ben ik wel bereikbaar om dingetjes te bespreken maar in principe heb ik zat vrije tijd. Ik houd het nieuws natuurlijk bij, maar dat is ook een soort hobby. Dat heeft iedereen die bij het nieuws werkt.

Doen buitenland-onderwerpen het goed bij de kijker?

Je zou denken dat Afrika niet goed ligt, maar dat is niet zo. Een verhaal van onze Afrika-correspondent gaat zo in de uitzending. Het ligt eigenlijk vooral aan de maker van een verhaal, als dat op een goede manier wordt verteld maakt het onderwerp niet eens zoveel uit. De kijker wil nieuws zien. Online doet buitenlands nieuws het niet heel goed. Zo werkt internet, de kat in de boom krijgt misschien meer clicks, dus dat doe je ook. Maar je wilt ook de serieuze dingen doen.

Een Q&A of een Google Hangout met Erik Mouthaan lopen niet storm, maar je doet het wel voor een groep serieuze kijkers die het interessant vindt. Net als een debat ’s nachts streamen; het is niet dat heel Nederland daar voor opblijft maar je wilt dat toch aanbieden.

Moet buitenlands nieuws een Nederlandse link hebben?

Nee, die link hoeft er niet altijd te zijn. Als de de koning Brazilië bezoekt dan ligt het wel voor de hand dat je het een Nederlandse draai geeft. Je zoekt natuurlijk ook naar dingen die elders al voeten aan de grond hebben gekregen of juist niet. ‘Hoe zit het met het rookverbod in andere landen?’, ‘hoe zit het met ziektekostenpremies?’

Het is niet zo dat als Arthur de Leeuw naar bijvoorbeeld Mali gaat dat ik dan een link met Nederland eis. Het interesseert mij totaal niet dat er een Nederlander in Mali is die friet bakt – het moet wel een functie hebben.

Kan je veel reportages buiten RTL Nieuws om kwijt bij RTL Z?

Heel veel. RTL Z heeft elk uur uitzendingen en steeds 10 minuten algemeen nieuws en 10 minuten economisch nieuws, dus daar is heel veel ruimte voor buitenland. Veel correspondenten komen dan aan de telefoon en dan worden ook economisch getinte reportages uitgezonden. Bijvoorbeeld over Nederlandse handelsdelegaties in het buitenland, of de boksreportage van Olaf Koens. Dat is ook een item dat volgens mij ook in het late nieuws is uitgezonden. Niet alles past in het half 8 nieuws, het ligt ook aan de persoonlijke smaak van de eindredacteur.

Hoeveel correspondenten hebben jullie vast in dienst?

We hebben een stuk of elf correspondenten die voor ons werken. Voor een deel betalen wij ze een vaste toelage, daarmee garandeer je dat RTL de eerste werkgever is waarvoor ze werken. Als je dat net doet mis je misschien iets belangrijks als het er om spant.

We hebben drie vaste correspondenten op de loonlijst. Ooit was Moskou ook een vaste plek, maar na het vertrek van toenmalig correspondent Reinoud Broekhuijsen in 2007 is dat een freelance post geworden. De drie vaste posten zijn nu New York, Berlijn en Jeruzalem. De rest zijn freelancers, al is het meer de contractvorm die freelance is. Sommige correspondenten delen we met een krant, zoals Marije Vlaskamp in Peking met Trouw.

Heb jij contact met de Trouw-redactie?

Nee, dat doet de correspondent. Als ik iemand vraag ergens op af te gaan en het te duur is, kijken we of de krant ook mee wil doen. Soms komt een correspondent met een idee voor de krant en vraagt hij of zij of wij dat ook leuk vinden en dan worden de kosten van een cameraman gedeeld. Je spreekt dan af wie de zeggenschap heeft over de eerste uitzending of productie.

Met wie werken jullie samen, naast Trouw?

NRC Handelsblad, maar werken met andere kranten is ook mogelijk. Het is meer het toeval dat bepaalt met wie we samenwerken. NRC heeft bijvoorbeeld correspondent Joeri Boom in India geen volledige baan gegeven, dus hij moest op zoek naar extra opdrachtgevers en werkt nu voor ons.

Je zoekt het liefst een extra opdrachtgever die in het verlengde ligt van wat jij wil. En dat komt nu steeds goed uit. Trouw wil net iets meer achtergrond en wij net iets meer nieuws, voor een correspondent is dat een goede balans.

Wat vind je van het niveau van buitenlandjournalistiek in Nederland?

Het niveau van de kranten is heel goed. Ik maak me wel zorgen over de dalende budgetten. Sommige correspondenten redden het niet, vrees ik. Omdat kranten ze niet meer ergens naartoe sturen. Ik ken veel correspondenten die zoeken naar nieuwe manieren om inkomsten te krijgen.

Heb jij liever een correspondent die ergens vast zit, of iemand die regelmatig van plek wisselt?

Ik vind een vaste standplaats voordelig omdat het in veel landen belangrijk is dat je de taal spreekt en goede connecties hebt. We hebben ook geen rouleerbeleid, wat de NOS bijvoorbeeld wel heeft. Een vertrouwd gezicht is ook heel belangrijk. Het is één van de redenen waarom wij niet zomaar Jan en alleman voor de camera zetten.

Waar wil je nog een correspondent hebben?

We hebben één correspondent zitten in China, wat erg weinig is. Daar zou ik wel meer van willen zien, want nu is dat heel lastig omdat we er maar één hebben die ook nog eens een krant bedient. Dat maakt produceren gewoon lastiger. In een ideale situatie heb je overal een groot team zitten die verhalen kunnen maken. Daarnaast gaan ook soms weken voorbij om toestemming van de overheid te krijgen om producties te draaien.

Eigenlijk hebben we de hele wereld wel gecoverd, maar meer kan altijd. We hebben ook freelancers die kunnen invallen. Zo komt Jan-Albert Hootsen ook weleens voorbij vanuit Mexico, een gebied dat eigenlijk onder Erik Mouthaan valt. Of Elles van Gelder die dat doet voor onze vaste Afrika-correspondent Arthur de Leeuw. We hebben daar zo’n 25 mensen van. Die krijgen geen vaste toelage maar worden per bijdrage betaald.

Wat zijn de eigenschappen waar een RTL-correspondent aan moet voldoen?

Een correspondent stuur je ergens heen als een soort venster naar de wereld. Je wilt ook echt door zijn of haar ogen zien wat er gebeurd. Met een frisse invalshoek en verhalen die verrassen en de kijker grijpen. Het moet een echte storyteller zijn.

Vind je dat RTL erin slaagt om nieuwe verhalen te vertellen, dat RTL zich daarin onderscheidt van andere media?
Dat hoop ik wel natuurlijk. Wij doen geen echte frontline-verslaggeving in Syrië, zoals je dat ziet bij de BBC of Sky News. Hoe fantastisch dat ook is, daar zijn we te klein voor. En onze mensen in de vuurlinie plaatsen, kunnen we eigenlijk niet verantwoorden. Ook al levert dat wel aangrijpende beelden op.

Vind jij het de verantwoordelijkheid van de correspondent om te zorgen voor veiligheid?

Nou ja, als iemand onverzekerd ergens zit, dan zou ik er wel over twijfelen. Het is dus niet zo dat als je belt ‘hee ik zit hier in Aleppo, ik heb wat’ dat we dat willen hebben. Ik kijk meer naar iemands voorbereiding; als iemand onbezonnen naar een oorlogsgebied is gegaan, dat vind ik niet verantwoord. Toen Hans-Jaap Melissen, die ik ken, in Syrië zat en geen werk voor de NOS kon doen, kon hij bij ons terecht.

Een ander voorbeeld. Mijn baas, adjunct-hoofdredacteur Peter Klein, zette zich heel erg heeft in toen Jeroen Oerlemans was ontvoerd in Syrië. Hij is dagen bezig geweest om hem vrij te krijgen. Dat was niet omdat hij hem kende, we kenden Jeroen allemaal maar zijdelings. Het was meer van shit, dit is een freelancer die tussen wal en schip valt. Ook minder bekende freelancers zijn voor ons part of the team.

Hoe zie jij RTL Nieuws over tien jaar?

We zijn in de loop der jaren minder gaan uitgeven, vroeger was het ook veel duurder en moest je voor elk verhaal een satellietverbinding opengooien. Met de technologische ontwikkelingen is het goedkoper geworden om in de middle of nowhere een verhaal te uploaden en via de server te versturen. Maar reizen blijft natuurlijk heel erg duur, ik hoop dat mijn werkgever daar altijd geld voor blijft geven.

Ik hoop dat over tien jaar buitenland net zo sterk is als nu. Ik ben nu tien jaar chef en ons voordeel is dat wij het al gewend zijn om correspondenten te delen en om met relatief weinig middelen te werken. We hoeven ook niet álles te doen, we hoeven niet bij álle verkiezingen te zijn. Maar toch, je vecht wel met een publiek dat steeds meer navelstaarderig wordt. Publiek dat 5 euro minder verdienen boeiender vindt dan grote rampen in het buitenland.

Hoe komt dat navelstaren?

Dat vind ik moeilijk te zeggen, maar je ziet het overal ter wereld. Tja, hoe houd je mensen geïnteresseerd in oorlogen waarvan ze denken ‘nou weet ik het wel met de soennieten en sjiieten’? Mensen zijn misschien snel blasé, minder betrokken. Daarom is origineel blijven belangrijk; je moet mensen op allerlei manieren blijven triggeren.

Wat zijn jouw gouden tips voor jonge journalisten die correspondent willen worden?

Wees multimediaal en ken je talen. Ik heb nu nog steeds voordeel van mijn Spaanse talenkennis. En wees alert op waar je gaten kan vullen. Houd de persbureaus in de gaten. Kijk naar wat zij niet coveren, en lever die unieke content. Zo nam onze Turkije-correspondent Silvia Brens Griekenland erbij toen het land in beeld kwam. Ze zat vervolgens een hele zomer in Athene.

Dus: excelleer. Wees goed en laat je niet afschrikken. Want zit je eenmaal ergens en er speelt iets belangrijks, dan wil men wat van je. En ga altijd je droom achterna. Want er is geen mooier en belangrijker vak dan buitenlandjournalistiek.

Vergelijkbare berichten