Bevordert gebrekkig onderwijs corruptie?
‘Zuid-Afrikanen zijn echt ongelooflijk dom.’ Steve, de barman in het hostel waar ik vorige week in Kaapstad verbleef, wist het met grote zekerheid. ‘Echt, het onderwijs hier stelt helemaal niets voor.’
Steve vertelde dat hij uit Zimbabwe kwam. En eerlijk is eerlijk, er is geen land in zuidelijk Afrika met een hoger gemiddeld opleidingsniveau. Steve had dus enig recht van spreken – al getuigde de rigoureuze generalisatie op zich natuurlijk weer niet van erg veel genuanceerde denkkracht.
Als verzachtende omstandigheid kan worden aangevoerd dat Zimbabwanen buiten hun onderwijs relatief weinig hebben om trots op te zijn. President Robert Mugabe, zelf de best opgeleide president van heel het Afrikaanse continent (met een ruime handvol universitaire titels), heeft altijd werk gemaakt van goed basisonderwijs in zijn ondertussen praktisch failliete land. Mugabe was vroeger zelf leraar. Daar zal het mee te maken hebben.
Goed onderwijs is geen garantie voor goed beleid
Zuid-Afrika heeft daarentegen één van de slechts opgeleide presidenten van Afrika. Jacob Zuma ging slechts naar de lagere school en is grotendeels autodidact.
Dat steekt niet alleen Zimbabwaanse immigranten, maar ook de meeste hoger opgeleide Zuid-Afrikanen. ‘Die man is echt niet door zijn moeder opgevoed om later president te worden,’ hoorde ik in Kaapstad mensen schamper zeggen. Veel Zuid-Afrikanen schamen zich voor hun populistische, weinig intellectuele president.
Maar daar staat vervolgens weer tegenover dat een gedegen opleiding niet altijd garant staat voor goed beleid. Zimbabwe en Mugabe zijn het stellige bewijs voor die stelling.
Blijft staan dat het Zuid-Afrikaanse onderwijs erbarmelijk is. Elke week staat er wel een schandaalverhaal in de krant. Lesboeken die langs de kant van de weg zijn gedumpt, scholen waar het niet alleen aan lesboeken maar bijvoorbeeld ook aan toiletten ontbreekt, leraren die nog niet de helft van hun beoogde uren voor de klas staan. Vooral op het platteland is het eerder regel dan uitzondering.
Naast een extreme economische ongelijkheid kent Zuid-Afrika door het gebrekkige onderwijs dus ook een gapende educatiekloof. In de rijke stadsbuurten vind je de beste middelbare scholen van het Afrikaanse continent – de kranen zijn er nog net niet van goud. In provincies als Limpopo en Mpumalanga moeten de leerlingen tussen de lesuren hun behoefte doen in de struiken of tegen de schoolmuur.
Rekenfouten en volgzaamheid
Natuurlijk zijn Zuid-Afrikanen niet dom, zoals Steve beweerde. Maar wat wel dagelijks opvalt: veel Zuid-Afrikanen kunnen volstrekt niet rekenen, en het ontbreekt bij velen aan rationaliteit – of zelfs maar een verlangen daarnaar.
Uit recent onderzoek onder 142 landen bleek dat Zuid-Afrika het op één na slechtste wiskundeonderwijs ter wereld heeft (en het slechtste van heel Afrika). Veel Zuid-Afrikanen ontbreekt het daarnaast aan training om kritisch naar de wereld te kijken en om zelfstandig, stapsgewijs te leren nadenken en redeneren.
Complottheorieën doen het daardoor goed in het land. De wildste en gekste verhalen komen mij af en toe ter ore – uitgesproken met een stalen gezicht. Verhalen worden aangenomen simpelweg omdat ze door een iemand zijn verteld. Veel Zuid-Afrikanen laten zich gemakkelijk manipuleren. Lang niet alle Zuid-Afrikanen natuurlijk, maar wel veel.
Volgzaamheid en een eindeloos aantal rekenfouten zijn het gevolg. Ik kan niet helpen dat ik af en toe denk: kan het zijn dat het daardoor zo onmogelijk lijkt de almaar groeiende corruptie in het land te stoppen. Heeft corruptie te maken met een gebrek aan goed onderwijs? Maar ja, hoe valt de corruptie in Zimbabwe dan te verklaren?
