Onderzoek: Aantal buitenlandcorrespondenten blijft op peil, aantal opdrachtgevers stijgt
Freelance journalist en documentairemaker Twan Spierts deed onderzoek naar het Nederlandse correspondentennetwerk. Wat blijkt? Het aantal correspondenten is sinds 2006, tegen de verwachting in, gestegen maar veruit de meeste zijn freelancers. Lees hieronder het eerste deel van het tweeluik van Spierts over de Nederlandse correspondent:
Hoeveel buitenlandcorrespondenten hebben Nederlandse nieuwsmedia? Peter Vasterman deed daar de afgelopen decennia een aantal keer onderzoek naar. De laatste keer (samen met Leendert van der Valk) is alweer zes jaar geleden. Tijd voor een update dus, want in de afgelopen jaren zijn er behoorlijk wat veranderingen in het medialandschap geweest.
Hoeveel correspondenten?
In 2006 was de verwachting onder buitenlandchefs dat het aantal correspondenten zou gaan afnemen. Dat is echter niet gebeurd. Sterker nog, in 2012 zijn er zelfs iets meer correspondenten (250) dan in 2006 (241).
Het aantal correspondentschappen is sterker gestegen, van 323 naar 388. Een journalist kan meerdere correspondentschappen vervullen. In 2006 had een correspondent gemiddeld 1,34 opdrachtgevers, nu zijn dat er 1,55. De meeste correspondentschappen zijn te vinden bij kranten en radio/televisie.
Veruit de meeste (204) correspondenten zijn freelancers. De overige 46 werken in vaste dienst.
Radio en televisie
Het medialandschap is in de afgelopen jaren vooral op televisiegebied flink veranderd. Het programma met de meeste correspondenten (29) in 2006 was Netwerk. Die actualiteitenrubriek bestaat niet meer. Ook NOVA bestaat niet meer als naam. Opvolger Nieuwsuur (met grotendeels dezelfde redactie) werkt nauwer samen met de NOS en kan het af met minder eigen correspondenten (van 9 naar 2).
Bij het vorige onderzoek in 2006 zat de NOS midden in een overgang naar een multimediale organisatie. Vroeger waren er aparte correspondenten voor radio en televisie, maar inmiddels werken vrijwel alle NOS-correspondenten voor beide kanalen. Dat betekent dat er minder correspondenten per land nodig zijn om alle kanalen te bedienen. Toch heeft deze multimediale inzet er niet voor gezorgd dat het totale aantal NOS-correspondenten is gedaald: de correspondenten zitten nu over meer landen verspreid.
Na het wegvallen van Netwerk zijn in de afgelopen jaren diverse nieuwe actualiteitenrubrieken ontstaan. Die maken echter maar sporadisch gebruik van correspondenten, te weinig om het in dit onderzoek als correspondentschap te betitelen.
‘Kleine’ radioprogramma’s (onder andere Villa VPRO, BNN Today), die ook af en toe met correspondenten werken, zijn net als zes jaar geleden niet meegenomen in dit onderzoek. Dat geldt ook voor de Wereldomroep, omdat daar de nieuwsvoorziening gericht op Nederlanders grotendeels is weggevallen.
Kranten
Ondanks dalende oplages en reorganisaties is het aantal correspondentschappen bij dagbladen licht gestegen. Dat betekent overigens niet dat er niet bezuinigd wordt op buitenlandberichtgeving. Verschillende correspondenten melden dat tarieven niet meegroeien met de inflatie of dat er beknibbeld wordt op reiskostenvergoeding.
Grootste stijger is Trouw, dat haar correspondentenbestand heeft verdubbeld (van 18 naar 36). Bij het AD is het aantal correspondenten daarentegen bijna gehalveerd (van 13 naar 7).
Persbureaus
De afgelopen jaren is het aantal correspondentschappen van persbureaus flink gestegen. Zowel het ANP als persdienst GPD hebben hun netwerk flink uitgebreid. Dat hoeft niet in alle gevallen te betekenen dat er meer journalisten worden ingezet, want sommige correspondenten werken voor beide persbureaus.
De komende tijd gaat er op persbureau-gebied een hoop veranderen. De GPD houdt eind dit jaar op te bestaan. De taak van het bedrijf wordt gedeeltelijk overgenomen door een nieuwe persdienst van Wegener. Volgens GPD-hoofdredacteur Jos Timmers is Wegener voornemens om verder te gaan met de correspondenten van de GPD, maar is nog niet duidelijk op welke manier.
Opvallend is verder de stijging bij persbureau Novum. In 2006 maakte men voor buitenlandberichtgeving alleen maar gebruik van buitenlandse persbureaus. Inmiddels heeft Novum ook zes correspondenten.
Opiniebladen
Er zijn anno 2012 twee opiniebladen met een uitgebreid correspondentennetwerk: Elsevier en De Groene Amsterdammer.
Vooral de stijging van De Groene Amsterdammer is opvallend. Effectief is er echter minder veranderd dan het lijkt: men heeft afscheid genomen van drie correspondenten in vaste dienst en werkt nu nog slechts met freelance-medewerkers. In 2006 had het blad ook al een dergelijk aantal freelance-correspondenten, maar die zijn toen niet als zodanig aangemerkt in dit onderzoek.
Bij HP/De Tijd is de bladformule veranderd en daarmee zijn de correspondenten verdwenen. Als er nog aandacht is voor nieuws vanuit het buitenland dan worden meestal stukken vertaald, bijvoorbeeld uit Der Spiegel.
Internet
Opvallende afwezige in dit mediumoverzicht is internet. Tot op heden zijn er echter geen ‘losse’ Nederlandse nieuws- of actualiteitensites met eigen correspondenten.
De meeste nieuwssites zijn verbonden aan een omroep, krant of tijdschrift. Correspondenten die voor het betreffende bedrijf werken, werken veelal ook voor de bijbehorende website.
De enige grote ‘losse’ nieuwssite van Nederland, nu.nl, werkt niet met correspondenten.
Waar zitten onze correspondenten?
In deel twee van dit onderzoek, dat dinsdag online verschijnt, meer over de spreiding van Nederlandse buitenlandcorrespondenten over de wereld. Op dat gebied is er in de afgelopen jaren het een en ander veranderd.
Twan Spierts is freelance journalist en documentairemaker. Voor zijn afstudeeronderzoek aan de Fontys Hogeschool Journalistiek deed hij onderzoek naar het Nederlandse correspondentennetwerk. Hij werkt (nog) vooral in Nederland, maar deed ook al verslag vanuit Zuid-Afrika (WK 2010) en Polen en Oekraïne (EK 2012). Dit voorjaar maakte hij een documentaire in over de Nederlandse geschiedenis in Indonesië. Op Twitter: @TwanSpierts.
